Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети психология тарихи

Вертгеймер Макс (1880 – 1943), немис психологи. 1912 йили М. Вертгеймер фи-феномен ёки гўёки ҳаракатдек туюлган феноменни эксперименталь ўрганиш натижаларини тақдим қилди, тадқиқот натижаларига кўра у ҳаракатни идрок қилиш ёришиб турган стимулларнинг шунчаки шаклан жамланмасидан иборат эмас, деган хулосага келди. Натижада В. Вундтнинг одамнинг идроки атроф борлиқ ходисаларини тўла акс эттиради, деган тасаввури рад этилди. М. Вертгеймер онгни ўрганишнинг асосий принципи сифатида яхлитлик принципини таклиф қилди, унга кўра онгни уни ташкил қилувчи гештальтлар (бутунни ташкил қилувчи бўлаклар) орқали ўрганиш керак. М. Вертгеймернинг фикрича, онг динамик яхлит, ўзига хос “майдон” бўлиб, уни ташкил қилувчи гештальтлар бир-бири билан ўзаро боғлиқдир.
Келер Вольфганг (1887 – 1967), немис психологи. В. Келер 1913 йилдан 1920 йилгача Канар оролларида ҳайвонлар хулқини ўрганиш бўйича ўтказган тажрибалари натижалари билан шухрат қозонди. В. Келер қутилар, таёқлар ва айланиб ўтувчи йўллар билан ўтказган тадқиқотлари давомида аниқланган инсайт ходисасини тасвирлаган, бу ходиса муаммоли вазият майдонини шундай қайта қуриш қобилиятики, унда илгари муаммоли вазият майдонига кирмаган элементлар керакли жавобни топиб, аҳамиятга эга бўлиб қолади. Инсайт давомида ўзаро алоқалар муаммосини ҳал қилишнинг бехосдан, кутилмаган англаниши амалга ошади, муаммо ечимини бундай ихтиёрсиз англаш қувонч ҳиссига сабаб бўлади.
В. Келер идрокнинг турли шаклларини таъминлайдиган миянинг нейрон майдонлари мавжуд, деган фикр баён қилинган. В. Келер бош мияда зонал жараёнлар амалга ошади, бу жараёнлар давомида миянинг битта зонасида уйғонган нерв импульслари дисталь йўналишда, ўзаро ҳамкорлик қилиб тарқалади, деб ҳисоблаган.
Левин Курт (1890 – 1947), немис ва америка психологи, гуруҳий динамика назариясининг муаллифи. К. Левиннинг фикрича шахс психологик майдонни ташкил қилувчи турли предметлар билан ўралган, майдонда ҳар бир предмет ўзининг валентлигига эга. Бир хил предмет ҳар хил одамлар учун турлича валентлиликка эга бўлади “+” ёки “–“. Предметнинг одамга “+” ёки “–“ заряд билан таъсир қилиши натижасида одамда у ёки бу эҳтиёж шаклланади. Ўз навбатида эҳтиёжлар энергетик заряд сифатида одамнинг энергетик зўриқишини шакллантиради. Шундай қилиб, субъект мавжудлигининг моҳияти зўриқишни бартараф қилишга интилишдан иборат бўлади.
К. Левин одам агрессияси ва ҳавотирининг асосий сабаби қондирилмаган эҳтиёжларда, деб тахмин қилган. К. Левиннинг фикрича одам ўз иродавий хулқини ташкил қилиш қобилиятига эга, бу қобилият унинг атроф майдон таъсирини бартараф қилишга қобиллигида намоён бўлади.
К. Левин таклиф қилган, қуйидаги усулларни ўз ичига олган мулоқот усуллари типологияси кенг танилди: 1) демократ, 2) авторитар, 3) лоқайд.