Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

Ишлаб чиқариш жараёнида бевосита қўлланилувчи барча ресурслар ишлаб 
чиқариш омиллари дейилади. 
Иқтисодиётнинг тизими ва шаклидан қатъий назар ишлаб 
чиқариш содир бўлиши учун учта омил: ишчи кучи, меҳнат қуроллари ва меҳнат 
предметлари бўлиши шарт. Бундан кўринадики, ишлаб чиқариш омиллари, иқтисодий 
ресурслардан фарқли ўлароқ, ўз ичига фақат ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш жараёнида 
бевосита иштирок этувчи унсурларниолади. 
Ишчи кучи деб инсоннинг меҳнат қилишга бўлган ақлий ва жисмоний 
қобилиятларининг йиғиндисига айтилади. 
Ишчи кучи меҳнат қобилиятига эга бўлган 
кишилар учун хосдир. Лекин ишчи кучи инсоннинг ўзи эмас ёки унинг меҳнати ҳам эмас, 
унинг меҳнатга бўлган қобилиятидан иборатдир. 
Меҳнат қуроллари деб, инсон унинг ёрдамида табиатга, меҳнат предметларига 
таъсир қиладиган воситаларга айтилади. 
Буларга турли хилдаги машиналар, станоклар, 
тракторлар, қурилмалар, ускуналар ва бошқаларни мисол келтириш мумкин. 
Меҳнат предметлари эса бевосита меҳнат таъсир қиладиган, яъни маҳсулот 
тайёрланадиган нарсалардир. 
Ер, сув, хомашё ва бошқа турли материаллар меҳнат 
предметининг асосий турларини ташкил этади. Меҳнат предметлари табиатда тайёр ҳолда 
учраши мумкин ёки олдинги даврдаги меҳнат маҳсули, яъни хомашё бўлиши мумкин. 
Меҳнат қуроллари ва меҳнат предметлари биргаликда ишлаб чиқариш 
воситалари деб юритилади. 
Бу эса меҳнат жараёнининг табиатидан келиб чиқади; шунинг 
учун ҳам ишлаб чиқариш воситалари барча ижтимоий-иқтисодий тизимлар, инсоният 
тараққиётининг ҳамма босқичлари учун хосдир. 

---

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
18 
Ишлаб чиқариш омиллари 
Ҳозирги бозор иқтисодиётига доир кўпчилик адабиётларда эса ишлаб чиқаришнинг 
тўрт омили: меҳнат, капитал, ер, тадбиркорлик қобилияти танолинади. 
Бу ерда ишчи кучи билан меҳнат ўртасидаги фарқни англаб олиш жуда муҳимдир. 
Чунки,