Ўзбекистон республикaси олий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлиги бухоро дaвлaт университети

Интроверсия 
– 
«
ташқаридан ичкарига йўналтирилган» деган маънони 
англатиб, бу типга хос шахслар оғир, вазмин, кўнгли нозик, 
бепарво, дўстлик қоидаларига қатъий амал қиладиган, 
мулоқот доиралар чекланган, тортинчоқ, кўпроқ ўзларининг 
ички дунёлари билан банд ва ёлғизликни ёқтирадиган. 
Таърифдан кўринаяптики,бу типга мансуб шахслар социал 
алоқаларда, шахслараро муносабатни ижобий ташкил 
этадиган, ижтимоий муҳитга тез мослаша оладиган инсонлар 
эканлигини пайқаш мумкин. Мактабгача таълим муассасаси 
тарбиячилариларнинг 
шахслик 
типларини 
аниқлашда 
Г.Ю.Айзенкнинг 
«Экстроверсия 
- 
интроверсия 
ва 
невротизмни аниқлаш» сўровномаси бўйича олинган 
эмпирик маълумотларнинг статистик қийматларини қуйидаги 
(«1.1-жадвал) жадвал асосида талқин қилиш мумкин. 

---

368 
Мактабгача таълим муассасаси тарбиячилари шахс 
типларининг умумий қийматлари
 
 
 
 
 
 
1.1-жадвал
 
Ю.Айзенк 
методикаси 
асосида 
Шк
ала
лар 
Х 
у 
Экст
рове
рт 
16,
59 
0
,
9
3 
Инт
рове
рт 
10,
9 
0
,
5
5 
Нев
роти
зм 
12,
61 
0
,
5
4 
Сох
тали
к 
2,7
1 
0
,
9
4 
Сўровнома натижаларини амалга қабул қилиш учун
респондентларнинг 
жавоби 
холислигини 
англатувчи 
«сохталик» шкаласи кўрсаткичлари ҳам инобатга олинди. 
Сўровнома талабларига кўра мазкур шкала қиймати тест 
меъёридагидан кичик, яъни меъёрга кўра 5 балл атрофидаги 
қиймат холисликка эга. Умумий ҳолатда таҳлил қилинган 
мактабгача 
таълим 
муассасаси 
тарбиячиларининг 
экстроверсия типига мансублар меъёрдаги ҳолатда экан 
(16,59). Бу мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларининг 
экстровертликка мансублари мулоқотманд, инсонлар орасида 
бўлишни ёқтирадиган, фаол, ўз туйғуларини очиқ ифода эта 
олади, вазиятларга тез мослашувчан эканликларидан далолат 
бермоқда. Шунингдек, ушбу типдагиларнинг социал 
тажрибаларни 
ўзлаштиришга 
хайрихоҳликларини 
сўровноманинг натижаларидан билиб олиш мумкин. Ушбу 
натижага кўра уларнинг невротизм шкаласи қиймати (12,61) 

---

369 
шахснинг асаб тизимида зўриқишлар учраб туриши ва уни 
бошқариш 
имкониятига 
эга 
эканликларини 
кўрсатмоқда.Тадқиқотимизда интроверт типига мансуб 
мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларининг қийматлари 
(10,9) уларнинг анча вазмин, асаб тизимини бошқариш 
имкониятига эгаликларидан далолат беради. Аммо, бизнинг 
мақсадимиз мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларининг 
шахс типларини эмас, балки муайян типнинг касбий 
компетентлик шаклланишидаги таъсирини аниқлашдан 
иборат эди. Шунинг учун натижаларни шахс типи ва касбий 
компетентлик 
муносабатларини 
мактабгача 
таълим 
муассасаси тарбиячиларининг фаолият турлари асосида 
ёритилади.