Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик технологиялари институти “Элекротехника”

1- расм. Икки чўлғамли бир фазали трансформатор: а — ишлаш принсипи, б ва в — мос равишда трансформасиялаш коеффисиентини аниқлаш учун ва юклама остида синашда асбобларни улаш схемалари; г — ташқи характеристикалари

Қисқа туташув тажрибасини ўтказиш учун трансформаторнинг бирламчи чулғамига шундай пасайтирилган кучланиш бериладики, бу кучланиш таъсирида қисқа туташтирилган иккиламчи чулғамдан номинал ток ўтади. Бунда агар ваттметр қувват исрофининг номинал исрофдан ортиқлигини кўрсатса, трансформаторнинг чулғами бузилган бўлади. Истеъмол килинадиган ток, қувват ва қувват коеффисиентининг келтирилган кучланишга боғлиқлиги (иккиламчи чулғам қисқа туташтирилган ҳолда) қисқа туташув характеристикаси дейилади. Қисқа туташув тажрибаси натижасида трансформатор чулғамларидаги электр қувват исрофи аниқланади. Бу иш учун (1- расм, в) 220/12 В ли пасайтирувчи трансформатор мўлжалланган.

Трансформаторнинг ФИКи юқори бўлгани учун трансформаторлардан олинадиган қувват деярли унга бериладиган қувватча бўлади, шунинг учун ток кучланишга тескари пропорсионал равишда ўзгаради, деб ҳисоблаш мумкин ва бир фазали трансформаторларнинг тўла қуввати


Сн = У_ҲИ_Ҳ .

бунда У_Ҳ ва У_Ҳ — трансформатор иккиламчи чулғамининг номинал кучланиши (В) ва токи (А).

Юклама ортиши билан иккиламчи чулғам қисмаларидаги кучланиш пасаяди. Бирламчи У₁ кучланиш ва ф частота ўзгармас бўлганда У₂ кучланишнинг И₂ юклама токига боғликлиги трансформаторнинг ташқи характеристикаси (1 - расм, г) дейилади. Ташқи характеристиканинг оғмалиги қувват коеффисиентига боғлиқ: индуктив юкламада қувват коэффисиенти қанча кичик бўлса, юклама ортиши билан кучланиш шунча пасаяди.
Ишни бажариш тартиби
1. Бир фазали трансформаторнинг тузилиш ва ишлаш принсипи билан танишиш.
2. Схема тузиш (1-расм, б га қаранг) ва трансформасия коеффисиентини ўлчаш учун асбобларни улаш, трансформация коеффициентини аниқлаш.
3. Салт ишлаш токини И_c ўлчаш, салт ишлаш характеристикасини олиш ва ўлчаш натижаларини 1 - жадвалга ёзиш.
1- ж а д в ал