Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

10.6. Истиқболда конлардаги нефтнинг таркибидаги йўлдош 
газлар ва улардан фойдаланиш йўллари 
Йўлдош нефть газининг истеъмол хоссасини ҳисобга олиб, унинг 
юқори иссиқлик бераолувчанлик тавсифидан ва компонентлари 
таркибида нефтгазкимѐси учун қиммат хом-ашѐларнинг мавжудлиги 
туфайли олдиндан қуритиш муаммоларини ечиш ва унинг таркибидан 
(H
2
S, CО
2
) компонентларни ажратиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади.
Йўлдош нефть газларини утилизация қилиш йўналиши 
-ундан товар хом-ашѐ сифатида фойдаланиш ва магистраль газ 
тармоқларига узатиш;
-олинган 
қурум-хом-ашѐсини ѐқиш-кимѐвий ишлаб чиқариш 
жараѐнида фойдаланиш; 
-хусусий тармоқ учун электр энергиясини ишлаб чиқариш ва четга 
сотиш; 
-газдан хусусий тармоқ учун фойдаланиш ва товар газидан воз кечиш. 
Ҳозирги вақтда нефтгазконденсат конларида йўлдош газларни 
утилизация қилиш нефть ва газ уюмларини биргаликдаги қазиб олувчи 
қудуқлар тўри орқали ишлатилганда қўлланилмоқда. 
Йўлдош газларни утилизация қилишнинг иккита схемаси 
Биринчи ҳолатда
қатламнинг энергияси ГКТҚси орқали оқимни 
узатишда етарли бўлганда. Бу схема қуйидаги конларда қўлланилган: 
Кўкдумалоқ, Жейнов, Умид, Жанубий Кемачи, Шимолий Шўртан, 
Шакарбулоқ конларида. 
Иккинчи ҳолатда қатлам энергияси қазиб олинган маҳсулотни 

---

354 
ГКТҚ орқали ҳайдаш учун босимини етарли бўлмаганлиги учун 
СКСси қўлланилади. Худди шундай схема орқали Кўкдумалоқ, 
Жейнов, Умид, Жанубий Кемачи, Шимолий Шўртан, Шакарбулоқ 
конларидаги паст босимли газлар ва машъала гапзлари утилизация 
қилинади. Нефть қазиб олувчи корхоналарнинг НЙГларини 
утилизация қилиш баланси схематик кўринишда қуйида келтирилган 
10.6-расм. 
Кичик конларни ишлатиш шароитида нефть ресерсларининг 
чегараланганлигига боғлиқ ҳолда утилизация қилиш бўйича 
қарорларни қўллашда компрессор станциясини қурилиш учун 
сарфланадиган харажатларни қоплаши масаласига юқори талаблар 
қўйилади. Қуйида кам дебитли паст босимли газ конларида 
қўлланиладиган блокли бажарилган компрессор келтирилган. 
Компания Ред Моунтаин Энергй. Интегрировкали АЖАХ мотор 
компрессор ―пастдебитли ‖ қудуқлар орқали газни қазиб олиш 
ҳажмини бир кунда 25-35 минг.м
3 
кўтариш имкониятини беради. Ред 
Моунтаин Энергй Cорпоратион диверсифитсирован компанияси 
ҳисобланади, АҚШ давлатидаги ишлаб чиқариш компанияси 
лойиҳа-инжиниринг гуруҳлари бирлаштиради, саноатда юқори 
технологик жиҳозларни ишлаб чиқариш бўйича бир қатор 
давлатларни таъминлаган ҳамда АҚШ ва Хитойда ўзининг мустақил 
ишлаб чиқариш қувватига эга. АЖАХ интеграциялашган мотор 
компрессор газпоршенли двигателли газ компрессорларини ишлаб 
чиқаришга махсуслаштирилган. 
Газ юритмали ишончли ва компактли тўплами қатор идеал 
моделли биргаликда дала шароитида ишлайдиган компрессор 
қурилмасини ҳосил қилади. ―Аякс‖ компрессорларининг қатор 
моделлари тўртта асосий машинадан (мотор цилиндрларининг сони 
бўйича: ДПC 2801, ДПC 2802, ДПC 2803, ДПC 2804). Энг катта ДПC 
2804 энг катта компрессорининг вали бўйича максимал қуввати 600 
кВт. 
―
Боретс‖ компания гуруҳи. Модулли компрессор станцияси (МКС):
иш унумдорлиги 1-54 м
3
/мин; 
чиқишидаги босим катта 5-401 атм. 
Компрессорлар МК450; МК1050 ва МК1550 
киришдаги босим 1 бар (атм); 
чиқишдаги босим 15 бар (атм) гача; 
иш унумдорлиги (киришда босими 2 бар) 100, 200 ва 300 минг.м
3
/кун. 
Компрессори «Ариел» 

---

355 
Иш унумдорлиги 10 минг.м
3
/кун.дан 17 млн.м
3
/кун. 
Моделига боғлиқ ҳолда истеъмол қилиш қуввати бир поғонали 2 
дан 15 баргача сиқишни таъминлаш учун 63 Квт.дан 8 Мвт.гача 
энергия сарфлайди.