Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

 
 
5.23- rasm
. 
Yog„li tik chang tutqich
: 
1-qovurg‗ali ajratgich qurilmasi; 2-chiqish quvuri; 3-tik quvurlar; 4-drenaj quvuri; 
5-drenaj quvuri; 6-lyuk; 7-qisqa quvur: 8-urilma ayvon. 
5.9. Газни паст ҳароратли ажратиш қурилмаси 
Паст ҳароратли ажратиш қурилмаларида газ конденсат 
конларидан конденсатни ажратиб олишда, газни қуритишда 
совутиш кенг қўлланилиб газнинг таркибидаги алоҳида 
компонентлар, табиий газ таркибидаги кам миқдордаги газларни 
ажратиш, суюлтирилган газларни олишда ва ҳ.к. қўлланилади.
Газларни паст ҳароратли ажратиш усули чуқур совутишга 
боғлиқ ҳолда 80 %дан 100 %гача оғир углеводородларни олиш ва 
ташишга тайѐрлашда бир фазали газни шудринг нуқтасигача ва 
углеводородларни ҳам қуритишга мўлжалланган. 
Паст ҳароратли ажратиш (ПҲА) қатлам босимидан ва сунъий 
совутишдан фойдаланиш ҳисобига амалиѐтда қўлланилади. 
Детандер ѐрдамида (поршенли ѐки турбинли) газни жуда чуқур 
совутиш ҳамда ПҲАҚсини хизмат қилиш муддати узайтирилади. 
ПҲАҚ–сида 
сунъий 
совутишни 
(совутиш 
машинасини) 
қўлланилиши конни ишлатишни энг сўнгги босқичигача ишлов 
бериш имкониятини беради, лекин коннинг жиҳозларини қуриш 
учун сарфланадиган капитал харажатларни 1.5-2.5 мартага оширади. 
ПҲАҚ–сининг принсиал схемаси 5.24-расмда келтирилган. 
Қудуқлардан хом газ газни комплекс тайѐрлаш қурилмасига (ГКТҚ) 
киради, у ерда дросселлангандан кейин биринчи поғонали 
ажратишга (3) йўналтирилади ва у ерда суюқлик томчилардан 

---

209 
ажратилади. Паст ҳароратли ажратгичнинг (7) оралиқ фазасига 
тўпланган газ ва ундан кейин эса совутиш учун иссиқлик 
алмаштиргичга (5) йўналтирилади. 
Иссиқлик алмашгичдан газ эжектор орқали (6) ѐки ПҲАҚ 
сининг (7) штусери орқали ҳароратни пасайтириш учун иссиқлик 
алмашгичда ва штусерда суюқликдан ажратилади. 
Қуритилган газ иссиқлик алмаштиргичга (6) киради, қудуқнинг 
маҳсулотини 
совутади 
ва 
коннинг 
йиғиш 
коллекторига 
йўналтирилади.
Гидратларни пайдо бўлишини олдини олувчи нобарқарор 
конденсат ва ингибиторнинг сув аралашмаси (диэтиленгликол ДЕГ) 
ажратгичдан кондаги йиғгичнинг (4) биринчи поғонасига (3) киради 
ва унинг сиғим идишига (10) ўтади. Бу ерда конденсат ва ДЕГнинг 
сувли аралашмасининг ажралиши содир бўлади. 
Ундан кейин эса иссиқлик алмаштиргич орқали (9) конденсат 
паст ҳароратли ажратгичнинг олдидан газни оқимига берилади. ДЕГ 
нинг сувли аралашмаси сиғим идиш (11) орқали фильтрга (12) 
йўналтирилади ва регенерация қилиш қурилмасида (13) механик 
аралашмалардан ажратилади. Ундан кейин эса регенерация 
қилинган гликол гидратларни пайдо бўлишини олдини олиш учун 
қурилмадан насос ѐрдамида (19) шлейфларга узатилади. Нобарқарор 
углеводород конденсат оқими ва ДЕГнинг сувли эритмаси иссиқлик 
алмаштиргичнинг қувурлар оралиғи орқали ажратувчи сиғимга (15) 
йўналтирилади ва у ерда совутилган нобарқарор конденсат газ 
оқимига пуркаш учун сиғим идишига (10) тўпланади.