Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

 10.1 –Газни қайта ишлашда блок – модулли жамланмани жамлаш 
вариантлари

---

339 
 
10.2 - расм. Газни синтетик нефтга қайта ишлашнинг 
блок-модулли жамланмаси 
намунавий қуввати кичик бўлган (100 кВт гача) модуллардаан ташкил 
топган блокли-модулли қурилмалардан фойдаланиш тавсия этилади. 
Республикамизда бундай кичик ва узоқ масофада жойлашган конлар 
кўпгина. Бундай шароитда қурилма керакли иш кўрсатгичи бир нечта 
намунавий модуллар ѐрдамида таъминланади. 
Қуйидаги расмда ПБАсини қайта ишлаш қурилмасининг 
тартибли схемаси (электроэнергия, автомобилььное топлива, 
обработка призабойной зоны, система ППД) келтирилган. 
Плазмо-кимѐвий 25-30 т/кун 
Кон эҳтиѐжлари учун 
Газ –турбинали электростанцияси 
Қатламга ҳайдаш 
Маҳсулот учун хомашѐ 
Магистрал жараѐни учун қувур узатма 9 000 Т/Г 
ПБАсини қайта ишлаш бўйича тартибли схема
Плаз-кимѐвий реактор қурилмаси учун энергияни газтурбинали 
электрстанцияси етказиб беради, қайта ишлашга мўлжалланган, 90% 
газ истеъмол қилади. Бундай ҳолдаги плазма-кимѐвий технология паст 
дебитли конларда йўлдош газларни қайта ишлашда қўлланилади ва 
кондан ташқарига олинган бирикмаларни ташишни қийин 
муоммоларни олади. 
Шундай қилиб, бугунги кунда НЙГни қайта ишлаш асосида 
олинадиган юқори ликвидга эга бўлган суюқ маҳсулотларни олишда 
қўлланиладиган янги технологияларни қўллашга зарурият мавжуддир. 

---

340 
Кимѐвий 
жараѐнларнинг 
илмий 
асослари 
яратилган 
ва 
илмий-тадқиқот ишларини босқичлари тугалланган.
 
 
10.2. Нефтли йўлдош газлар
(НЙГ)
дан фойдаланишнинг 
вариантлари ва муоммоларни ечиш имкониятлари 
Дунѐ давлатларида НЙГдан фойдаланишнинг асосий йўналиши 
2-расмда келтирилган.
- газдан фойдаланиш ва унинг маҳсулотларирни қазиб олиш, 
конларни технологик эҳтиѐжлри учун ва маҳаллий истеъмолчилар 
учун энергия ресурсларини шу туманларида қайта ишлаш; 
- газни қайта ишлаш заводларида қуруқ бензинли газни (ҚБГ) 
билан газтурбинали станцияга етказишда йиғиш ва қайта ишлаш ва 
газкимѐвий маҳсулотларни олиш; 
-қатлам босимини ва нефтбераолувчанликни ошириш учун 
нефтли қатламларга НЙГни ҳайдаш; 
-узоқ 
масофада 
жойлашган 
истеъмолчиларга 
НЙГни 
қувурузатма, суюлтирилган ҳолда автомобил ѐки бошқа транспорт 
ѐрдамида етказиш, иссиқлик ва электр энергияси ишлаб чиқариш.
НЙГдан фойдаланиш муҳим масалалардан бири бўлиб, аниқ 
конлар шароитида иқтисодий мақсадга мувофиқлигидан келиб чиққан 
ҳолда лойиҳалар ишлаб чиқилади.
НЙГни ѐқилишига сабаб ҳамма давлатларда нефть қазиб олиш 
жараѐнини жадаллаштириш уни бошқа давлатларга сотишдан иборат 
бўлган ҳамда бир томондан техниканинг ривожланиши ва атмосфера 
муҳитини назорат қилувчи ташкилотларнинг бир тизимга 
келтирилмаганлигидир. Қазиб олиш ва НЙГни қайта ишлаш 
корхоналари тармоғида вазифаларнинг бўлиниши, нефть қазиб олиш 
ташкилотларининг НЙГдан фойдаланиш инфратузилмасининг яхши 
ривожланмаганлиги, компанияни НЙГни қайта ишлаш тизимлари 
учун бир нечта ГҚИЗларини бириктиришга йўналтирилганлиги, 
марказий етказиб бериш схемаларига асосланганлиги ва бошқалар 
сабаб бўлган. 

Parafin uglevodorodlarning sintezi 
O
nH
H
C
H
n
nCO
n
n
2
2
2
2
)
1
2
(





165
500



H
mol
kDj
/
CO
2
2
2
2
)
1
(
2
nCO
H
C
H
n
nCO
n
n





155
500



H
mol
kDj
/
CO

Olefinli uglevodorodlarning sintezi 
O
nH
H
C
nH
nCO
n
n
n
2
2
2
2



165
500



H
mol
kDj
/
CO

---

341 
2
2
2
2
nCO
H
C
nH
nCO
n
n



155
500



H
mol
kDj
/
CO

Asosiy birgalikda reaksiyalanadigan hisoblanadi
2
2
2
H
CO
O
H
CO



40
500



H
mol
kDj
/
CO

Buduar reaksiyasi (piroliz CO)
2
2
CO
C
CO


67
500



H
mol
kDj
/
CO