Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

8.1-расм. Табиий ѐки йўлдош газни қайта ишлаш схемаси 
Конларда жиҳозларнинг таркибига тўғридан – тўғри газни 
тақсимлаш станцияси, сиқув насос станцияси жойлаштирилади ҳамда 
бунда газни тўлиқ қайта ишлайдиган заводларни қуриш иқтисодий 
жиҳатдан норентабель ҳисобланганда фойдаланиш мумкин бўлади.
Бундай турдаги қурилмалар тўғридан – тўғри нефтни тайѐрлаш 
қурилмаларининг тугунига яқин монтаж қилинади, бу ерда нефтнинг 
таркиби сувдан, бегона аралашмалардан, пропан, бутан, метан, азот ва 
бошқа фракцияли йўлдош газлардан тозаланади. Нефтнинг 
таркибидан ажратиб олинган газ тўғри юқорида кўрсатилган 
қурилмаларга қайта ишлаш учун йўналтирилади.

---

251 
8.2 –расм. Қурилманинг таркибий қисмлари 
У ерда технологик жараѐнларда совитиш агрегатларидан 
фойдаланиб газни ва пропан-бутан фракциясини, метанни ва таркибий 
ташкил этувчиларни ажралиши олиб борилади. Кейинги босқичда 
олинган пропан-бутан аралашмаси суюлтирилади ва стандарт 
контейнерларга юкланади, метандан эса электр энергиясини олишда 
фойдаланилади ѐки суюлтирилган табиий газни (СТГ) олиш учун 
йўналтирилади. 
Бугунги кунда машъала ва йўлдош газлар, метан газини қайта 
ишлаш асосида дунѐдаги нефть ва газ қазиб олиш билан 
шуғулланадиган бир қатор давлатларда суюлтирилган табиий газ ва 
синтетик суюқлик ѐқилғисини олиш бўйича янги технологиялар 
қўлланилмоқда ҳамда янги турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқариш 
йўлга қўйилган.
АҚШ давлатида пропан-бутан аралашмасини олишда худди 
шунга ўхшаш мега қурилмаларни Персид қўлтиғи давлатларида 
(биринчи давлат сифатида Қатар) қўллаш режалаштирилган, ундан 
кейин Ғарбий Европа ва Жанубий-Шарқий Осиѐ давлатларида 
қуришни давом эттириш мўлжалланган. 
Ишлаб чиқарилган суюлтирилган пропан-бутан аралашмасини 
ташишда 
стандарт 
LPG 
- 
контейнерлардан 
фойдаланиш 
мўлжалланган. Бошқа давлатлардаги қурилмаларга нисбатан 
Америкада пропан-бутан аралашмасини олишда бошқа усуллардан 
фойдаланилади ва уларнинг баҳоси бир неча марта арзондир. Бундай 
қурилмаларни қўллаш иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ бўлиб, 
Республикамиздаги конлардан машъалага чиқариб юбориладиган 
йўлдош газларни ѐқиш натижасида атроф муҳитга келтирадиган 

---

252 
зарарларнинг олди олинади.