Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

7.3-расм. Каталитик риформинг усули бўйича суюлтирилган нефть 
газини ишлаб чиқариш схемаси: 
1-кирувчи маҳсулотни ажратгич; 2-абсорбер-деетанизатор; 3-кирувчи 
дистиллятор–дебутанизатор; 4-амиакли ишлаш қурилмаси; 5-ишқорли ювиш 
колоннаси; 6-сув йиғгич; 7-депропанизатор; 8-дебутанизатор; 9-қатламли 
турдаги каталитик реформер; 10-сувли тозалагич;
I–ѐн тамондан кириб келадиган дистиллят; II–юқоридан қувурли дистиллят 
орқали кириб келадиган дистиллятор; III, IV–этан (
2
С
); V, IX– пропан (
3
С
); VI, 
Х–бутан; VIII–риформингдан келадиган СНГ(
3
С
ва 
4
С
); ХI–ароматик
дистилляторлар(

6
C
); 
ХII-енгил 
бирламчи 
дистиллят; 
ХIII– 
сулфатсизлантирилган дистиллят; ХIV–нордон газ; ХV–ишлаб бўлинган газнинг 
қайтиши. 
7.3. Газларни суюқликка айлантириш технологиясини 
такомиллаштириш ва тавсиялар ишлаб чиқиш 
Нефтни қазиб олишда йўлдош газни ажратиб олиш ва қайта 
ишлаш ҳамда суюлтирилган нефть газини олишнинг энг содда 
технологияси 7.4 - расмда келтирилган.
Эриган газнинг миқдори ва унинг таркиби кўтаргичнинг иш 
режимига, босимига ва ҳароратига боғлиқ бўлади. Суюлтирилган 
нефть газининг ярмидан кўп қисми нефтни қайта ишлаш заводларида 
қайта ишлаш жараѐнида олинади. Заводда нефтни қайта ишлаш 
натижасида олинган газнинг таркиби ҳар бир жараѐн учун қуйидаги 
таснифга эга бўлади (7.7-жадвал).

---

225 
7.4-расм. Нефтни қазиб олишни, ажратишни ва нефть газини қайта 
ишлашни ҳамда суюлтирилган нефть газини олишнинг содда схемаси: 
1-нефть қудуғи; 2-кўтаргич ва ажратгич; 3-нефть тўпланадиган сиғим; 4- 
барқарорсиз газ бензинининг қувур узатмаси; 5-абсорбер; 6-десорбер; 7- 
барқарорлаштириш калоннаси. 
Йўлдош газлар газни қайта ишлаш заводларида қайта 
ишланганда қуруқ газ ва унинг таркибидан метан, этан ва қисман 
пропан, этан таркибли фракциялар ҳамда суюлтирилган газлар 
олинади: пропан, бутан, изобутан ва автобензол – барқарор газли 
бензиннинг компонентлари мавжуд бўлади.
Бу технология соддалиги ва арзонлиги билан ажралиб туради. 
Қурилмага кириб келадиган газ билан чиқиб кетувчи газ оралиғидаги 
босимнинг фарқи оширилганда 
1
3

C
фракцияларни ажратиб олиш 
кучаяди. 
Бу қурилманинг камчилиги метанол билан маҳсулотларнинг 
ифлосланиши ҳамда метанолли сувларни утилизация қилиш мураккаб 
ҳисобланади. Бу схеманинг олдинги схемадан фарқи маҳсулотларни 
қуритишда газ қаттиқ қуритгичлар ѐрдамида қуритилади ва унинг 
таркибида метанол бўлмайди (7.5- расм). 
Бош фракцияларга ажратиш колоннасидаги бирламчи ҳайдаш 
жараѐнидаги енгил маҳсулотлар конденсацияланмаган босқич 
ҳисобланади. Суюлтирилган нефть газларининг таркибида енгил 
конденсация фракциялари қолади ва юқори қувватли насослар 
ѐрдамида суюқ ҳолатга ўтказиш учун қайтадан тозалашга ҳайдалади.
Суюлтирилган нефть газининг ―колошник‖ гази билан бирламчи 
конденсат оралиғидаги тақсимланиши босимига ва ҳароратига ҳамда 
нефтни тозалайдиган заводга етказиб бериладиган кирувчи нефтнинг 
таркибидаги газларнинг микдорига боғлиқ бўлади.

---

226