Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт институти “Иқтисодиёт” факультети Иқтисодиёт кафедраси Қишлоқ ХЎжалиги иқтисодиёти фанидан силлабус қарши 2015

5.2. Tog‘ jinslarining tuzilishi, tarkibi,

g‘ovakligi va о‘tkazuvchanligi

• Tog‘ jinslari g‘ovaklik koeffitsiyenti tog‘ jinsining umumiy hajmi bо‘yicha uning qancha qismini bо‘shliq egallaganligini kо‘rsatadi. Barcha turdagi g‘ovaklar о‘zlarining о‘lchamlariga bog‘liq holda yuqori kapillyar (>508 mkm), kapillyar (508-0,2 mkm) va subkapillyar turlarga bо‘linadi.

• Yuqori kapillyar kanallarda suv, neft va gaz gravitatsion kuch ta’sirida erkin siljiydi. Kapillyar kanallarda esa molekulyar ilashish (adgeziya) kuchlarining paydo bо‘lishi evaziga eritmaning g‘ovak muhitdagi harakati qiyinlashadi.

• Subkapillyar g‘ovaklik gilli tog‘ jinslari uchun tegishli bо‘lib, suv, neft va gazning harakatini cheklaydi. Bunday g‘ovaklarda eritma sizilishi (filtratsiyasi) sodir bо‘lmaydi. Mahsuldor qatlamlarda neft va suvning harakatlanishi о‘zaro tutash bо‘lgan g‘ovak kanallarda о‘lchamlari qiymatlari 0,2 mkm dan katta bо‘lganda sodir bо‘ladi.

• G‘ovaklilik koeffitsiyenti sonli yoki foizli qiymatlarda ifodalanadi. Tog‘ jinslarining tо‘liq (absolyut) g‘ovakligi quyidagi formula orqali ifodalanadi:
• (5.3)
• bu yerda: - g‘ovak muhitning umumiy hajmi;
• - tog‘ jinsining tо‘liq hajmi.

• G‘ovaklik koeffitsiyenti % da quyidagicha ifodalanadi:

• (5.4)

5.1-jadval Tog‘ jinslarining g‘ovakligini о‘zgarish chegaralari

№	Tog‘ jinslari	G‘ovaklik koeffitsiyenti, birlik ulushida
1	Qumoqtosh	0,035-0,29
2	Ohaktoshlar va dala g‘ishtlar	0,005-0,330