Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

«Sotsial» termini sotsiologiyada ikki ma'noda, keng va tor doirada ishlatiladi.
Keng ma'nosida «sotsial» tushunchasi «ijtimoiy» tushunchasiga sinonimdir. Tor 
ma'noda esa, jamiyat hayotining ma'lum sohalaridagi ijtimoiy munosabatlarni aniqlash 
uchun xizmat qiladi. Ba'zi bir sotsiologlar sotsial munosabatlar masalasini tadqiq etishib 
sotsial munosabatlarni 3 nuqtai nazardan tahlil qilish kerak degan fikrga kelganlar, keng 
ma'noda, torroq ma'noda va tor ma'noda. 
Keng ma'noda sotsial munosabatlar deganda,
jamiyatdagi kishilarning hamma 
munosabatlari tushuniladi. 
Torroq manoda sotsial munosabatlar deganda 
jamiyat 
sotsial sub'ektlari, ya'ni ma'lum sotsial guruhlar o‘rtasidagi munosabatlar ijtimoiy 
munosabatlarning «parchasi» sifatida tahlil qilinadi. Tor ma'noda esa u iqtisodiy va 
siyosiy munosabatlar bilan bir qatorda ko‘riladi. 
«Sotsial» tushunchasi turlicha izohlanishdan kelib chiqib, sotsial rypyhlarga har 
qanday kishilar birligi (sotsial yoki ijtimoiy guruh; hamma ijtimoiy munosabatlarni 
ifodalovchilari (ijtimoiy munosabatlar sub'ekti); aniq sotsial, sinfiy, urug‘-qabilaviy va 
oilaviy munosabatlar (sotsial munosabatlar) sub'ekti sifatida qarash kerak). 
Guruh tushunchasi haqida gapirishdan oldin, bir qancha farklarni ko‘rib chiqamiz. 
Bu masalani sotsial to‘plam tushunchasidan boshlaymiz. 
Tashqi kuzatuvchilar tomonidan ko‘rsatilgan qandaydir umumiy belgilarga ega 
bo‘lgan kishilar yig’indisi sotsial to’plam deb ataladi. Masalan, biz kishilar to‘plamidan 
qora tanli kishilar to‘plamini, ko‘k ko‘zli kishilar to‘plamini ajratib ko‘rsatishimiz 
mumkin. Bu jismoniy belgilarga asoslanib, to‘plamlarga ajratish hisoblanadi. Bu bilan 
ko‘pincha antropologiya fani shug’ullanadi, to‘plamni u yoki bu kasb bilan 
shug‘ullanuvchi kishilar ham tashkil etishadi. Aynan bir kasb bilan shug‘ullanadigan 
kishilar kasbiy (professional) kategoriyalar deb ataladi. Yoshiga qarab ajratiladigan 
kishilar to‘plami yoki kategoriyalari deyiladi. Jinsiga qarab kishilar 2 ta jins to‘plamiga, 
ya'ni erkaklar va ayol kategoriyalariga ajratiladi. Aniq belgiga asoslanib ajratiladigan 
har qanday to‘plam sotsial kategoriyani tashkil etadi. Sotsial kategoriyalar hech qanday 
ichki aloqalar bilan birlashmaydi. Bir kategoriyaga kiradigan, masalan, kasbiy 
(professional), yosh, jins, mulk, daromadi va boshqa kategoriyalarga mansub kishilyar 
qandaydir umum belgilarga egalar. Ana shu asosga ko‘ra, sotsial kategoriyalar ichki 
aloqa va shaxsiy institutlariga ega bo‘lishlari mumkin. Sotsial kategoriyalar biror bir 
sotsial aloqada bo‘lgan taqdirlaridagina, ular sotsial birlikka aylanishlari mumkin. 
«