Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

«Sotsial rivojlanish» sotsiologiyaning muhim tushunchalaridan hisoblanadi.
Hozirgi
zamon sotsiologiyasining etmishdoshlari deb aytsa bo‘ladigan qadimgi va
o‘rta asr Sharq va G‘arb ijtimoiy falsafasi vakillari Konfutsiy, Aflotun, Suqrot,
Arastu, Forobiy, Beruniy, Foma Akvinskiy, Ibn Xaldunlar jamiyat rivojlanishi
omillari, harakalantiruvchi kuchlari, kelgusi jamiyat «loyihasi» va unga erishish 
yo‘llari haqidagi masalalar o‘z tarixiy davrlari chegarasida qo‘ya bilishgan edi. 
Ayniqsa, ularning ijtimoiy rivojlanishni abstrakt, mavhum tarzda emas, balki hayotiy 
muammo sifatida taxlil qilishgani diqqatga sazovordir. Jumladan, Abu Nasr Forobiy 
shunday yozgan edi: «Insoniy vujuddan maqsad — eng oliy baxt — saodatga 
erishuvdir, avvalo u baxt — saodatning nima va nimalardan iborat ekanligini bilishi, 
unga erishuvni o‘ziga g’oya va eng oliy maqsad qilib olishi, butun vujudi bilan maftun 
bo‘lishi kerak. Keyin bu baxt saodatga olib boradigan ish-amal va vositalarning 
nimalardan iborat ekanligini bilib olishi zarur. So‘ngra esa baxt saodatga 
ergashtiradigan ishlarni shaxsan bajarishga kirishmog‘i lozim bo‘ladi. 
Yangi davr ma'rifatchilari (Volter, Kondorse, Tyurgo, Gerder)ning sotsial 
taraqqiyot haqidagi g‘oyalari bilan tanish bo‘lgan
. Sen-Simonning shogirdi. 
O. 
Kont sotsial rivojlanishni «sotsial dinamika» nuqtai nazardan tushuntirishga 
harakat qilgan
. Uningcha sotsial dinamika insoniyat jamiyati rivojlanishini ketma-
ketligi, bosqichma-bosqichligini qonunlarini o‘rganish bilan shug‘ullanadi. Kontning 
«Pozitiv falsafa kursi» (1830—1842) kitobida ko‘rsatilishicha, «uch bosqich qonuni» 
mavjud bo‘lib, unga ko‘ra insoniyat o‘zining ilgarilanma harakatida uch bosqichni: 
toelogik, metafizik va pozitiv bosqichlarni o‘tadi. Bir bosqichdan ikkinchi bosqichga 
o‘tish xos evolyutsiya bo‘lib, unda jamiyatning rivojlanishi ifodalanadi. O. Kontga 
ohangdosh bo‘lgan evolyutsiya haqidagi g’oyalar G. Spenserda ham bor. Evolyutsiya, 
Spenser fikricha, tajribaning eng umumiy elementi bo‘lib, tabiatning ham, jamiyatning 
ham barcha hodisalari tushuntirish imkoniyatini beradi. Uning «Sotsiologiya asoslari» 
deb nomlangan kitobining asosiy biologik va ijtimoiy organizm o‘rtasidagi 
o‘xshashlikdir. Lekin bu o‘xshashlik mutloq emas.