Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги андижон қишлоқ ХЎжалиги ва агротехнология

Озиқ-овқат маҳсулотлари 
Маҳсулотлар номи 
Ўлчов 
бирлиги 
Истеъмол ҳажми (бир йилда 
ўртача бир кишига) 
меҳнатга 
лаёқатли 
аҳоли 
пенсио-
нерлар 
болалар 
Нон маҳсулотлари (унга қайта ҳисобланган 
нон ва макарон маҳсулотлари, ун, ёрма, 
дуккаклилар) 
кг 
126,5 
98,2 
76,6 
Картошка 
кг 
100,4 
80,0 
88,1 
Сабзавот ва полиз маҳсулотлари 
кг 
114,6 
98,0 
112,5 
Мевалар (янги узилган) 
кг 
60,0 
45,0 
118,1 
Шакар ва шакарга қайта ҳисобланган 
кондитер маҳсулотлари 
кг 
23,8 
21,2 
21,8 
Гўшт маҳсулотлари 
кг 
58,6 
54,0 
44,0 
Балиқ маҳсулотлари 
кг 
18,5 
16,0 
18,6 
Сут ва сутга қайта ҳисобланган сут 
маҳсулотлари 
кг 
290,0 
257,8 
360,7 
Тухум 
дона 
210,0 
200,0 
201,0 
Ўсимлик ёғи, маргарин ва бошқа ёғлар 
кг 
11,0 
10,0 
5,0 
Бошқа маҳсулотлар (туз, чой, гиёҳлар) 
кг 
4,9 
4,2 
3,6 
Истеъмол ҳажми аҳолининг ҳар бир асосий ижтимоий-демографик гуруҳлари 
учун ўртача бир кишига ҳисобланади: меҳнатга лаёқатли аҳоли, 
пенсионерлар ва болалар (1-3 жадваллар). 
Масалан, Россия Федерацияси учун оладиган бўлсак, уларда федерал 
давлат бўйича алоҳида ва субъектлар бўйича алоҳида ўрнатилади ҳамда 
амалдаги қонунчиликка асосан камида 5 йилда бир марта қайта ҳисобланади.
3.4.2-жадвал 
Ноозиқ-овқат товарлари 
 
Товарлар номи 
Ўлчов 
бирлиги/эскириш 
муддати 
Истеъмол ҳажми (бир йилда 
ўртача бир кишига) 
меҳнатга 
лаёқатли 
аҳоли
 
пенсио-
нерлар 
болалар 
Устки пальто гуруҳи 
дона/йил 
3/7,6 
3/8,7 
3/2,6 

---

161 
Устки костюм-кўйлак гуруҳи 
дона/йил 
8/4,2 
8/5,0 
11/2,0 
Ич кийим 
дона/йил 
9/2,4 
10/2,9 
11/1,8 
Пайпоқ-чулки буюмлари 
жуфт/йил 
7/1,4 
4/1,9 
6/1,3 
Бош 
кийими 
ва 
галантерия 
буюмлари 
дона/йил 
5/5,0 
4/5,6 
4/2,8 
Пойафзал 
жуфт/йил 
6/3,2 
6/3,5 
7/1,8 
Мактаб-ёзув товарлари 
дона/йил 
3/1,0 
3/1,0 
27/1,0 
Чойшаб 
дона/йил 
14/7,0 
14/7,0 
14/7,0 
Маданий-маиший ва хўжаликка 
мўлжалланган товарлар 
дона/йил 
19/10,5 
19/10,5 
19/10,5 
Бирламчи 
зарур 
предметлар, 
санитария ва дори-дармонлар 
бир ойлик товар-
ларга умумий 
харажатлар 
катталигидан фоиз
10 
15 
12 
 
3.4.3-жадвал 
Хизматлар 
Хизматлар номи 
Ўлчов бирлиги 
Истеъмол ҳажми (ўртача бир 
кишига) 
меҳнатга 
лаёқатли 
аҳоли 
пенсио-
нерлар 
болалар 
Уй-жой 
умумий 
майдоннинг м/кв. 
18 
18 
18 
Марказий иситиш 
бир йилда Гкал 
6,7 
6,7 
6,7 
Совуқ ва иссиқ сув таъминоти ва 
сув оқава 
суткада литр 
285 
285 
285 
Газ таъминоти 
ойида м.куб 
10 
10 
10 
Электроэнергия 
ойида квт соат 
50 
50 
50 
Транспорт хизматлари 
йилдаги сайрлар 
сони 
619 
150 
396 
Маданият хизматлари 
1 ойлик уму-мий 
хара-жатлар 
катталигидан 
фоиз
5 
5 
5 
Бошқа хизмат турлари 
1 ойлик уму-мий 
хара жатлар 
катталигидан 
фоиз 
15 
15 
15 
Шунингдек, “Истеъмол нархлари индекси” (ИНИ) тушунчаси мавжуд. 
Бу кўп малакатларда кенг тарқалган усул бўлиб, иқтисодиётда маълум даврда 
товарлар ва хизматларнинг ўртача нарх даражаси(истеъмол савати)ни 
баҳолаш учун махсус бунёд этилган. Ушбу кўрсаткич шаҳар истеъмолчилари 

---

162 
томонидан истеъмол товарлари ва хизматларнинг бозор савати учун 
тўланадиган нархнинг вақт бирлигида ўртача ўзгаришидир.
Энди, истеъмол саватларини қиёслаш учун АҚШ ва Германия 
мамлакатларини олиб кўрамиз. 
АҚШда истеъмол савати
. АҚШнинг Меҳнат вазирлигида махсус 
бўлинма – Меҳнат статистикаси бюроси (МСБ)маълумотларни йиғиш ва 
ишлов бериш билан шуғулланади. АҚШ турли штатларидан шаҳарларда 
истиқомат қилувчи ва турли ижтимоий ва мулкий ҳуқуқга эга тахминан 12 
минг киши, маълум вақт даврида ўзларининг харидлари тўғрисида махсус 
кундалик юритадилар ва уларга бучун тўланади. Асосан шаҳарда яшовчилар 
ушбу кундаликни юритадилар, чунки АҚШ аҳолисининг 93 фоизини 
шаҳарда яшайдиганлар ташкил этади, истеъмол савати эса асосий аҳоли 
оммасининг эҳтиёжларини инобатга олишга қаратилган. Харидлар 
кундалиги МСБга топширилади. Шунингдек, ҳар чоракда фуқароларнинг 
амалга оширган харидларини ўрганиш бўйича сўров ўтказилади. Мазкур 
маълумотлар таҳлил қилинади ва товарлар талабгорлиги бўйича навларга 
ажратилади. Агар товар кўпчилик оилаларга муҳим бўлса, у ҳолда истеъмол 
саватига киритилади. Бундай ёндашув ўртача истеъмолчи тўғрисида аниқ 
тушунча ҳосил қилади ва нафақаларни тўлашда мамлакат бўйича 
муҳтожларга ўртача турмуш даражасини таъминлаш имкониятини яратади. 
АҚШда истеъмол савати 350 тадан ортиқ позициялардан иборат.