Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги

 
 
8. ЎСИМЛИКЛАРНИНГ ЎСИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИ 

---

155 
Ўсимликлар онтогенезини характерловчи энг муҳим жараёнлар ўсиш ва 
ривожланишдир. Улар ўсимлик танасидаги барча ҳаётий реакцияларнинг 
натижаси ҳисобланади, бу жараёнллар бир-бирига узвий боғлиқ бўлиб, фақат 
ўсиш асосида ривожланиш ва ривожланиш асосида ўсиш характерланади. 
Натижада иккаласи ўсимликнинг ҳаётий циклини белгилайди. Бироқ айни 
вақтда ўсиш ва ривожланиш бир-биридан фарқ ҳам қилади. 
Ўсиш - бу ўсимликлар бўйи ва эни тобора ортиб, умумий массанинг 
ошишидир. 
Бундай 
ўсиш 
орқасига 
қайтмайди. 
Чунки 
янгидан-янги 
ҳужайралар,тўқималар ва органлар вужудга келиб, протоплазма ва ундаги 
органоидлар 
(хлоропластлар,митохондриялар 
ва 
бошқалар) 
тўхтовсиз 
шаклланиб туради. 
Ривожланиш - ўсимликнинг ҳаётий циклини (онтогнезини) характерловчи 
ёшлик,вояга етиш кўпайиш,қариш ва ўлиш арафаларидаги сифатий морфологик 
ва физиологик ўзгаришларни ўз ичига олади. 
Бу жараёнларнинг ўзаро нисбати ўзгариб туриши мумкин. Масалан, айрим 
ўсимликларда ўсиш анча фаол, ривожланиш эса жуда секин бориши, 
бошқаларида аксинча бўлиши мумкин. 
Ўсиш жуда фаол кечадиган ўсимликлар танаси одатда йирик,ўсиш секин ва 
ривожланиш фаол бўлган ўсимликлар аксинча карлик (кичик) бўлади. Бундай 
ўзгаришлар ўсимлик турларига, навларнинг хусусиятларига, ички ва ташқи 
омилларнинг таъсирига боғлиқ. 
Ўсиш ва ривожланиш умумий бир яхлитликни ташкил этиб, ўсимлик 
танасида кечадиган физиологик ва биохимик жараёнларга, ўсимликнинг илдиз 
орқали ва ҳаводан озиқланишига, энергия билан таъминланишига, умуман 
ассимиляция ва диссимиляцияда иштирок этувчи барча жараёнлар йиғиндисига 
боғлиқ бўлади. 
 
8.1. ЎСИМЛИКЛАРНИНГ ЎСИШИ 
Ўсиш - ўсимлик ҳаётининг фаоллик даражасини кўрсатувчи энг муҳим 
жараёнлардан биридир. Чунки бу жараён ўсимлик танасидаги барча 
физиологик ва биохимик реакциялар натижасида содир бўлиб, янгидан-янги 
ҳужайраларнинг, органларнинг ҳосил бўлиши ва уларнинг умумий қуруқ 
массасининг ортиб бориши билан характерланади. 
Ўсимликларнинг 
ўсиши 
(ҳайвонлардан 
фарқли 
равишда 
бутун 
онтогенезида давом қилади ва янгидан янги органлар ҳосил бўлади. Шунинг 
учун юз йиллик ва минг йиллик дарахтларда ҳам ёш,бир неча кунлик 
органларнинг борлигини кўриш мумкин.