Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райхон беруний номидаги

4.4-расм. Газларнинг критик ҳароратини аниқлаш графиги

4.5-расм. Газларнинг критик босимини аниқлаш графиги

4.6-расм. Нефть фракцияларининг критик қайнаш ҳароратини аниқлаш графиги

Критик параметрлар (Т_кр, К ва Р_кр, Па) қуйидаги эмпирик формулалар орқали ҳисобланади.

Т_кр=355,1 + 0,97а – 0,00049а²

бу ерда
а = (1,8Т_ўр.мол – 359)

Нафтенли углеводородлар учун К=6,0; ароматиклар учун К=6,5÷7,0; парафинлилар учун
К = 5,0÷5,3; тўғри хайдаб олинган нефть маҳсулотлари учун К = 6,3÷6,4; крекинг – керосини учун К = 6,8 - 7,0; Т_{ўрмол.} – ўртача молекуляр қайнаш ҳарорати (50% ҳайдалган нуқта ҳароратини тақрибан олиш мумкин); t₇₀ ва t₁₀ – 10 ва 70% ҳажм хайдаб олинган фракция ҳарорати (ҳайдаш графигидан олинади), ⁰С; – нисбий зичлик; М – молекуляр масса. Нефть фракциясини критик ҳароратини (t_кр, ⁰С) шу фракциянинг ўртача қайнаш ҳароратини билиб эмпирик формула билан аниқлаш мумкин.
t_kp = 1,05 t_ўр + 160
бу ерда t_ўр. – нефть фракциясини ўртача қайнаш ҳарорати, ⁰С.
Нефть маҳсулотларининг критик ҳарорати ва критик босими ўртача параметрлардир. Бу параметрларни псевдокритик ҳарорат (Т_n.kp) ва босим (Р_n.kp) дейилади. Т_n.kp ва Р_n.kp катталиклар фракцияни молекуляр массасига ва характеристик факторига боғлиқ график (4.7-расм) орқали топилади.

4.7 - расм. Турли характерловчи фактор К ли нефть фракциялари псевдокритик параметрларини аниқлаш графиги


4.8-расм. Турли зичликдаги нефть маҳсулотларининг критик ҳароратлари ва босимларини аниқлаш графиги

Келтирилган ҳарорат (Т_кел) деб моддани ҳароратини уни критик ҳароратга бўлган нисбатига айтилади.

бу ерда Т_кр – критик ҳарорат, К. Келтирилган босим деб модда босимини (Р) унинг критик босимига (Р_кр) бўлган нисбатига айтилади.

бу ерда Р_кр – критик босим, Па.