Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райхон беруний номидаги

Элементар олтингугурт, водород сульфид

Ушбу бирикмалар нефть ва нефть махсулотлари таркибида кичик концентра-цияларда мавжуд. Одатда элементар олтингугурт ва водород сульфид нефть таркибида бўлмайди. Улар асосан олтингугуртли органик бирикмаларни парчаланиши, иккиламчи маҳсулотлари сифатида ҳосил бўлади (ҳайдаш жараёнига термик таъсир, деструктив қайта ишлаш, нефть фракцияларини қайта тозалаш). Меркаптанларни оксидлаш жараёнида эса дисульфидлар ҳосил бўлади. Нефть 180÷260⁰С да қиздирилганда водород сульфид ҳосил бўлиб, ажралиб чиқади. Бунда мавжуд элементар олтингугурт миқдорига қараб қуйидаги реакциялар сабабли ҳосил бўладиган H₂S миқдори ортиб боради:

RH + S  RSH; 2RSH  RSR + H₂S
Ушбу реакциялардан кўриниб турибдики, юқори ҳароратларда нефть фракцияларида элементар олтингугурт, меркаптан ва водород сульфидлар орасида бир – бирига айланиш реакциялари мавжуд экан. 265÷310⁰С га углеводород фракцияси қиздирилганда (элементар олтингугурт иштирокида) маҳсулот таркиби жараён ҳароратига бевосита боғлиқ бўлиб қолади. Ушбу жараён концентрланган сульфат кислота (илгари олтингугуртдан тозаланган) иштирокида уч соат давомида азот муҳитида олиб борилган.


8.9-жадвал
265÷310⁰С фракция таркибидаги олтингугурт, меркаптан ва водород сульфидларнинг ҳароратга боғлиқ ҳолда ўзгариши

Кўрсаткичлар	Қизди-ришсиз	Ҳарорат, ^0С
		30^0	60^0