Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райҳон беруний номидаги тошкент давлат техника университети

9. ҚИЯ ВА ЎТА ҚИЯ ЁТГАН РУДА КОНЛАРИНИ ҚАЗИБ ЧИҚАРИШ ТИЗИМЛАРИ
Қия ва ўта қия конларининг геологик шароитлари ва ертормир, штоксимон шаклдаги руда таналарини жуда чуқурда жойлашиши қазишдан бўшаган майдонга қоплама жинсларни жойлаштиришга (ички ағдарма ҳосил қилишга) имкон бермайди. Шунинг учун бундай конларни қазиб олишда қоплама жинсларни транспорт воситасида ташқи ағдармага ташиб жойлаштириш технологияси кенг қўлланилади. Одатда бундай конларнинг барчаси яримқоясимон ва қоясимон жинслардан ташкил топган бўлиб, уларни, дастлаб бурғилаб – портлатиш ёки механик усулда қазишга тайёрлаб, сўнгра бир чўмичли электрик ва гидравлик экскаваторлар билан қазиб олинади,ва транспoрт вoситасига юкланади.
(9.1. Жадвал).

Технология вариантлари	Схема
Жинсларни темир йўл транспорти билан ташилгандаги очиш ишлари технологияси
Жинсларни автотранспорт билан ташилганда очиш ишлари технологияси
Жинсларни конвейер билан ташилгандаги очиш ишлари технологияси
Жинсларни гидротранспорт ёрдамида ташилгандаги очиш ишлари технологияси
Жинсларни бир неча транспорт воситалари билан ташилгандаги очиш ишлари технологияси
Конларни очиқ ва ер ости усуллари комбинациясида қазиб олингандаги очиш ишлари технологияси

Қия ва ўта қия конларни қазиб олишда кон ишлари чуқурлик йўналишида ривожланиб боради, ишчи зона эса, яъни бир вақтда параллель қазиш ишлари олиб бориладиган поғоналар сони конни қазиб олиш муддати давомида ўзгариб боради. Кон – тайёрлов ишлари ҳам карьерни бутун ишлаш муддати давомида бажарилиб боради ва ишчи зона чуқурлиги ошиб борган сари уларнинг ҳажми ҳар бир горизонтда кўпайиб боради. Ишчи зона чуқурлашиб бориши мобайнида поғоналар узунлиги қисқариб, ташиш масофаси эса узайиб боради. Шу сабабли бундай конларни қазиб олишда кон массасини ташишга кетадиган ҳаражатларнинг маҳсулот умумий тан нарҳидаги улуши кўпайиб 70% ни ташкил қилиши мумкин.

Шу сабабли қия ва ўта қия конларни қазиб олишда очиш ишлари технологияси кон массасини ташишда қўлланадиган транспорт воситаси (9.1. жадвал) бўйича танлаб олинади.