Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райҳон беруний номидаги тошкент давлат техника университети

2.3 Портлатиш скважиналари ва уларнинг параметрлари
Портлатиш скважиналари цилиндр шаклига эга кон лаҳими бўлиб, улар портловчи модда зарядини жойлаштиришга мўлжалланган бўлади. Скважина диаметри d_с, узунлиги L_с, ортиқча бурғуланган қисми (перебур) l_n ва қиялик бурчаги ß (2.2-расм) скважинанинг асосий параметрлари ҳисобланади.
Скважина диаметри кон ишлари ҳажми, жинсларнинг физик-техник хоссалари ва уларнинг майдаланганлик даражасига қўйиладиган талабларни ҳисобга олган ҳолда танлаб олинади.
Карьерларда асосан диаметри 100-320 мм бўлган портлатиш скважиналаридан фойдаланилади. Кичик диаметрга эга бўлган



2.2 - расм. Портлатиш скважиналарининг параметрлари.
скважиналар қийин портлайдиган қаттиқ жинсларини портлатишда қўлланади. Катта диаметрга эга бўлган скважиналар эса, - осон ва ўртача қийин портлайдиган жинсларни портлатишда қўлланилади.
Скважина чуқурлиги поғона баландлиги ва унинг қиялик бурчагига боғлиқ бўлиб, қуйидаги ифода орқали аниқланади.
, м
бунда h_y - поғона баландлиги, м.
Перебур (скважинанинг ортиқча бурғуланган қисми) скважинадаги ПМ зарядини портлатилганда поғона ишчи майдонини текис бўлиши (ишчи майдонда дўнгалаклар бўлмаслиги)ни ва транспорт коммуникациясини жойлаштириш ҳамда уни суриш ишларини бажаришда хавфсизликни таъминлаш мақсадида бурғуланади.
Перебур миқдори поғона баландлиги, поғона остки майдони бўйича қаршилик чизиғи, ПМ хусусиятлари, жинсларнинг физик-техник хоссалари ва коннинг ётиш шароитларини ҳисобга олган ҳолда аниқланади. Перебурнинг тахминий миқдори қуйидаги ифода билан аниқланиши мумкин.
, м.
Айрим ҳолларда, осон портлайдиган жинсларда перебурнинг минимал миқдори <10 бўлиши, қийин портлайдиган қаттиқ жинсларда эса, >15 бўлиши мумкин.
Агар поғона остидан пастда юпқа фойдали қазилма қатлами жойлашган бўлса, перебур бурғуланмайди, ҳатто, айрим ҳолларда скважиналар ҳам поғона остигача етказиб бурғуланмайди.