ЎЗбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райхон беруний номидаги



Download 2,4 Mb.
bet22/48
Sana07.04.2022
Hajmi2,4 Mb.
#534616
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   48
Bog'liq
2 5343775640845819365

7-§ ТупроҚ коррозияси


7.1. Ер тупроқлари ва уларда металларнинг коррозияланиш шартлари
Ер тупроғининг қалинлиги асосан 2 м атрофида бўлиб, айрим жойларда, унинг кўрсаткичи 5 – 7 м га тенг бўлади. Тупроқ таркибининг тахминан 20 фоизини органик қолдиқлар, 80 фоизини минерал қолдиқлар ташкил қилади. Унинг таркибида намлик ва тузларнинг бўлиши, металлар учун электролит шароити яратади ва бу муҳитда ер ости металл қурилмалари электрокимёвий коррозия механизми асосида коррозияланадилар. Металл қурилмаларининг (қувур ва резервуарлар) тупроқ шароитида корозияланиши учун қуйидаги шартлар бажарилиши керак.
1. Электрод потенциал кўрсаткичи билан фарқ қилувчи икки металлнинг бўлиши.
Қувур ва резервуарлар учун ишлатиладиган пўлат таркиби бир жинсли бўлмай, унинг таркибида бошқа металларни қолдиқлари бўлади. Бу қолдиқлар пўлат ҳажми бўйича бир хил тарқалмаганлиги сабабли, ундан ясалган ер ости қурилмаларини юзасида гальваник жуфтлар ҳосил бўлади, яъни биринчи шарт бажарилади.
2. Электролитнинг бўлиши. Тупроқ таркибида намлик ва минерал тузларнинг бўлиши, иккинчи шартни ҳам, бажарилишининг содир этади.
3. Ташқи занжирнинг бўлиши. Ер ости пўлат қурилмаларининг ташқи юзасида ҳосил бўлган гальваник элементларнинг анод бўлимидаги электронлар катод бўлимига оқиб ўтиши, металл қўрилмаси орқали содир бўлади, яъни қурилманинг ўзи ташқи занжир вазифасини бажаради. Шундай қилиб, учинчи шарт ҳам амалда бажарилади.
Юқорида келтирилган учта шартдан биронтаси бажарилмаса, металлнинг ер ости коррозияси содир бўлмайди.


7.2. Тупроқ коррозиясига таъсир этувчи омиллар

Ер ости металл қўрилмаларининг коррозияланиш тезлигига: тупроқ намлиги, солиштирма электр қаршилиги, ҳаво ўтказувчанлиги, минерал таркиби ва бошқалар катта таъсир кўрсатадилар.




а. Тупроқ намлигининг таъсири

Тупроқ «қуруқ» бўлганда, ер ости металл қурилмалари «коррозияланмайдилар» яъни юқорида келтирилган шартлардан бири – электролит бўлиш шарти бажарилмайди. Намлик миқдорининг ортиб бориши билан металлнинг коррозияланиш тезлиги ортиб боради. Намлик миқдори тахминан 25 – 30 фоизга етганда, коррозия тезлиги ўзининг энг юқори қийматга эга бўлади. (15 – расмга қаранг). Кейинги намлик миқдорини ортиши, коррозия тезлигининг камайиб боришига олиб келади. Намлик кам бўлганда коррозия тезлигининг кичик бўлиши – анод қутбланиши ва намлик миқдори юқори бўлганда – катод қутбланиш жараёни билан боғланган. Намлик миқдори кам бўлганда, анодда ҳосил бўлаётган металл ионлари (Меn+) сув билан комплекс бирикма (Меn+mH2O) ҳосил қила олмай, анод яқинида жойлашиб, аноднинг қутбланишини содир этади ва унинг потенциал қиймати мусбат томонга силжийди. Намлик миқдорининг ортиб бориши, тупроқ зарраларининг бўкишини (ҳажмини катталашишини) содир этиб, атмосфера кислородни металл юзасига кириб келишини қийинлаштиради. Натижада, гальваник элементнинг катод бўлимида электронларнинг йиғилиши содир бўлиб, катод қутбланишига олиб келади ва унинг потенциал кўрсаткичи манфий томонга силжийди. Буларнинг ҳаммаси коррозия тезлигининг камайиб боришига олиб келади.


V
0 20 – 30 % намлик, W %
15 – Расм. Коррозия тезлигини (V) тупроқ намлигига боғлиқлиги (W).



Download 2,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   48




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish