ЎЗбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райхон беруний номидаги

б. Тупроқнинг ҳаво ўтказувчанлигини таъсири.

Металларни ер ости коррозияси, асосан, атмосфера ҳавоси (О₂) иштирокида содир бўлади. Кислородни ер ости металл юзасига кириб келиши тупроқнинг ҳаво ўтказувчанлигига, геометрик ўлчамларига ва намлик миқдорига боғлиқ бўлади. Тупроқ заррачаларининг геометрик ўлчамларига «катта бўлганда», кислородни металл юзасига кириб келиши осон бўлиб, реакция тезлиги юқори бўлади. Аксинча, геометрик ўлчамлари кичик бўлганда тупроқ зич бўлиб, кислороднинг металл юзасига кириб келиши қийин бўлади. Бу ўз навбатида коррозия тезлигининг камайишини содир этади.

Тупроқни ҳаво ўтказувчанлиги, асосан, унинг таркибидаги намлик кўрсаткичларига боғлиқ.


в. Тупроқнинг солиштирма электр қаршилигининг таъсири

Тупроқнинг С. Э. Қ. деганда (шартли равишда қабул қилинган) қирқим юзаси 1 м² ва узунлиги 1 м бўлган ер симнинг қаршилиги тушунилади.

; ; Ом, м.
бу ерда R_T – тупроқни (ернинг) қаршилиги , ОМ.
- тупроқни С. Э. Қ. , Ом ∙ м.
S – тупроқ симини қисмини қирқим юзаси, м².
L – тупроқ симини узунлигни, М,
Тупроқларни углеродли пўлат қурилмаларига нисбатан коррозия автивлиги, С. Э. қ. кўрсатгичлари бўйича қўйидаги гурухларга бўлинадилар:
Паст – С. Э. Қ. 100 Ом ∙ м дан юқори;
Ўрта – С.Э.Қ. 10 дан 20 Ом ∙ м гача ;
Ошган – С. Э. Қ. 5 дан10 Ом ∙ м гача;
Юқори – С. Э. Қ. 5 Ом ∙ м дан кичик;
Жуда юқори – С. Э. Қ. Ом ∙ м дан кичик.
Келтирилган маълумотлардан кўриниб турибдики, тупроқларнинг С. Э. Қ. кўрсаткичи қанчалик кичик бўлса, улар таъсирида бўлган металл қурилмаларининг коррозияланиш эҳтимоли шунчалик катта бўлади. Тупроқларнинг С. Э. Қ., улар таркибидаги намлик ва тузларнинг миқдорига боғлиқ бўлади (16 – Расмга қаранг).
Маълумотлардан кўриниб турибдики, тупроқнинг нисбий намлиги 30 – 40 % гача ошганда, унинг С. Э. Қ. кўрсаткичи камайиб, кейинчалик эса, секинлик билан камайиб боради.
а) б)


16 – Расм. Тупроқнинг С. Э. Қ. унинг нисбий намлигига (а) ва тупроқ электролитидаги тузларнинг концентрациясига (б) боғлиқлиги.