Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. У. Бурханов, Х. Х. Худойқулов

Конструкторлик ва технологик рисклар. Конструкторлик риски – лойиҳани тайёрлаш фазасидаги технологияси мавжуд эмаслигидир. Технологик риски – объект эксплуатациясида тех-ник-иқтисодий параметрлардан чекиниш режимидир.

0. 
   Ишлаб чиқариш риски. Бу ишлаб чиқариш жараёнидаги ву-жудга келган тўқнашувлар билан боғлиқ рисклар. Ишлаб чиқариш жараёнларининг бир маромда бўлмаслиги ва ҳатто тўлиқ тўхтаб қолиши билан характерланади. Уни қуйидаги турларга ажратиш мумкин:
   

► геологик риск қазиб олиш миқдоридаги захираларни но-аниқ белгиланиши;

457

МОЛИЯ БОЗОРИ ВА ИНВЕСТИЦИЯЛАР

0. 
   экологик риск экологик стандартларни бузилиши натижа-сида давлатга тўланган харажатларни ошиб кетиши.
   
1. 
   Бошқарувчилик риски. Бу риск ишлаб чиқариш рискининг бир тури бўлиб, бошқарув ходимларида малака ва тажрибанинг етишмаслиги билан характерланади.
   

0. 
   Ортиқчалик риски. Бу риск лойиҳавий махсулотни сотилиш миқдори ва нархини тушиши билан боғлиқдир. Бу риск бозор конъюнктурасини ўзгариши деб ҳам аталади.
   

0. 
   Молиявий рисклар. Бу рискнинг асосий турлари лойиҳавий фаолият билан боғлиқдир ва у қуйидаги турларга бўлинади: кре-дит риски; валюта риски; фоиз ставкаси ўзгариши риски; қайта молиялаш рисклари.
   

Кредит риски – бу лойиҳавий компаниянинг банк олдидаги тўлов мажбуриятини қисман ёки умуман бажарилмаслигидир.


Валюта риски – бу лойиҳавий маҳсулотни сотилишидан келиб тушган валютани кредит валютаси билан мос келмаслигидир. Ҳукумат миллий валютада сотишни талаб этсагина ҳаракатга келади.


Фоиз ставкасини ўзгартириш риски – бу риск кредит ресурс-

ларини сузиб юрувчи курсда фойдаланишида келиб чиқади. Қайта молиялаш риски – ташаббускор банк саноатдаги

турли қийинчиликларни ҳисобга олиш ва ўзи мажбур бўлиб қо-лиш мумкин.

Қуйидагилар молиявий рискларни бошқариш тамойиллари ҳисобланади:

► рискларни онгли равишда қабул қилиш ва бошқарилувчан-лик;

► бошқарувнинг мустақиллиги;

► қабул қилинган риск даражасинниг даромадлиликка мос-лиги;

► компаниянинг молиявий имкониятлари билан таққосла-ниш;

► бошқарувнинг тежамкорлиги; ► вақт омили ҳисоби;

► компаниянинг молиявий стратегияси ҳисоби; ► рискни етказиш имконияти.

458

13-боб. ИНВЕСТИЦИЯ ЛОЙИҲАСИ ВА УНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ

0.