Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

китобни ўқиди каби); 2) к и м (л а р) н и?, нима (л а р)ни? баъзан қа ерни? сўроқларига жавоб бўлади; 3) -ни 
қўшимчаси билани қўлланади; 4) гапда иккинч даражали бўлак вазифасини бажаради. 
Ўқувчиларппнг бу икки келшик қўшимчасидан нутқда тўғри фойдаланиш ва уларни тўғри ёзиш ҳақидаги 
билимини такомиллаштириш учун гапда отнипгқайси сўз билан боғланганини аниқлаш, сўроқлар ўрнига 
гапнинг мазмунига мос сўзни келишик билан турлаб қўйиш,
тушириб қолдирилган келишик 
қўшимчаларидан мосини қўйиб кўчириш, танлаб кўчириш машқларидан, сайланма ва эслатиш 
диктантларидан кўпроқ, фойдаланилади. 
Бошлангич синфлар дастурига кўра ўқувчиларни қарат-қич ва тушум келишигида отнинг белгисиз 
қўлланиши билан таништириш тавсия этилмайди.Ўқувчилар жўналиш келишигининг хусусиятлари билан 
таништирилгач, жўналиш келишиги қўшимчасининг ёзилиши ту-шунтирилади: а) охири жарангсиз ундош 
товуш билан тугаган счузларга жўналиш келишиги қўшимчаси -га қўшилганда талаффузда ка эшитилиши, 
аммо аслича ёзилиши синфга, ииига,авкатга каби сўзларни товуш-ҳарф томонидан таҳлил қилиш биилан 
тушунтирилади; б) ўқувчилар «Чиндан дарс, ўқиш, ғайрат етказар ҳар тилакка» гапини ўқиб, тилак 
сўзининг ўзгаришини ку-затадилар; гапдаги тилакка боғланган сўзни топадилар ва шу сўздан отга сўроқ 
берадилар (етказар нимага? тилакка): бу жуналиш келишигининг сўроғи эканини айтадилар; тилакка сўзи 
сўз таркибига кўра таҳлил қилинади ва тилак. — ўзак, -ка қўшимимча экани аниқланади; сўнг уни товуш-
ҳ,арф жиҳатидан таҳлил қилиниб, ўзакнинг охири -к ундоши билан тугагани, қўшимча ҳам к ундоши билан 
бошланиши аниқланади. Суҳбат усули билан хулоса чиқарилади: жўналиш келишиги қўшимчаси охири к 
ундоши билан тугаган отларга -ка шаклида қўшилади. «Балиқ_ қармоққа илинди. гапидаги қармоққа сўзи 
устида шундай ишланади. Хулосани ўқитувчи раҳбарлигида ўқувчиларнинг ўзлари чикаради-лар; охири қ 
ундоши билан тугаган отларга жуналиш келшшиги қўшимчаси қа шаклида қўшилади. 
Ўқувчилар ўрип-пайт келишигининг хусусиятлари билап таништирилгач, келишик қўшимчаси –да нинг 
-та бўлиб эшитилса ҳам -да шаклида ёзилиши тушунтирилади. Баъзи қўувчилар ўрин-пайт келишиги 
ўрнига жўналиш келишиги қўшимчасини ишлатиб, хатога йўл қўядилар. Бундай хатонинг олдини олиш 
учун ўқувчилар билан феълдан жўналиш ва ўрин-папт келишигида қўлланган отга сўроқ, бериб, сўз 
бирикмасини топишни кўпроқ машқ; қилиш ва келишикларнинг сўроғи ва маъносига қараб фарқлашга 
ўргатилади. Масалан, борди (қаерга?) —мактабга, бўлди (қ аерда?) —мактабда; олдим (к и м г а?) — укамга, 
кўрдим (к и м д а?) — укамда. 
Ўкувчилвр чиқиш келишигининг хусусиятлари билан хам режа асосида таништирилиб , уларга келишик 
қўшмчасининг ёзилиши тушунтирилади. 
Келишиклар ҳақидаги малакани шакллантириш устида ишлашнинг самаралилигини таъминлайдиган 
шартлар, биринчидан, мақсадга мувофиқ машқ, танлаш, машқ. материалини аста мураккаблаштириб бориш 
билан ўқувчиларнинг мустаққллигини оширш, пккичидан, имлони грамматик билимнп такомиллаштириб 
бориш ва ўқувчиларнинг нутқини ўстириш билан боғлаб ургатишдир. 
Шундай қилиб, бошланғич синфларда от 
яхлит холда ўрганилади ва уни ўрганиш ўқўвчилар шу сўз туркумининг белгиларини, вазифасини
ўзлаштиришига, шунингдек, уларда келишик қўшимчаларини тўғри ёзиш кўникмасини шакллантиришга
қаратилади. 
Текшириш учун савол ва топшириқлар. 
1.Бошлангич синфда сифат суз туркуми юзасидан уқувчиларга кандай билимлар берилади 
ва улар қандай изчилликда шакллантирилади? 
2.Сифатни урганиш жараёнида уқувчиларда кандай имловий билимлар қосил килинади? 
З.Сифатни урганиш жараёнида укувчилар нуткини устириш юзасидан қандай машклар қтказасиз? 
Таянч сузлар: сифат, сифатнинг маъно турлари, сифат даражалари. 
Феълни урганиш методикаси. 
Феъл устида изчиллик билимлар орасидаги богланиш, программа материалининг қажми, уни қар бир 
синфда урганиш усуллари ва воситалари шу суз туркумини урганиш вазифаси.