Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

1. Берилган синоним сўзларни гуру³лаш. Бир сўз туркумига оид икки синонимик қатордаги сўзлар 
ичига бир-иккита бошқа сўз киритиб берилади. Уқувчилар синонимларни икки гуруҳга ажратиб айтадилар. 
Бунинг учун сўзлар қуйидаги каби берилиши мумкин: ватан, мақсад, китоб, диёр, ният, мамлакат, мурод. 
2. 
Берилган 
сўзга 
синоним 
танлаш. 
Уқитувчи 
отни 
ўтганда 
осмон; сифатни ўтганда мазали; феълни ўтганда кўникмоқ сўзларини айтади. Уқувчилар бу сўзларга 
синоним танлайдилар: осмон-кўк, само, фалак; мазали - лаззатли, лазиз, тотли, хушхўр; кўникмоқ - 
ўрганмоқ, одатланмоқ, одат қилмоқ. 
3. Тушириб қолдирилган синоним сўзларни ўз ўрнига қўйиб, матнни кўчириш. (Бунда ёзилиши керак 
бўлган синоним сўзлар рўйхати текшириш учун берилади.) ўқувчилар синонимларни ўрнига қўйиб, 
уларнинг қўлланишидаги фарқни тушунтирадилар. 
4. Синонимлардан мосини қўйиб гапларни кўчириш. Бунинг учун синоним сўзлар қатори қавс 
ичида берилади, ўқувчи гапнинг мазмунига мосини танлаб гапни кўчиради: Дарё сувини (баҳор, кўклам) 
тоширар, одам қадрини (меҳнат, иш) оширар. Олтин (От, олов, аланга)да, одам ме³натда билинади. 
Бирлашган (ёв, душман) ни қайтарар. 
5. Синоним сўзлар қаторидан фойдаланиб дидактик материал тузиш ва у билан машқ ишлаш. 
Бунинг учун тўртта синонимик қатордаги сўзлар танланади ва 16 катакка аралаш жойлаштирилади. 
´қитувчи шу катакчалардаги бир сўзни айтади. Масалан, катта. ´қувчилар шу сўзга яқин маъноли сўз 
(синоним)ни катакчалардан топиб айтадилар: катта, улуғ, гигант, буюк. Синоним сўзлар қатори билан сўз 
бирикмаси тузадилар: катта бино, улу² байрам, гигант қурилиш, буюк шаҳар. 
Антонимлар устида ишлаш 
Қарама-қарши, зид маъно билдирадиган сўзлар антонимлар дейилади. Антонимлар белги 
билдирадиган сўзларда кўп учрайди. Антонимик муносабат сўз билан фразеологик бирлик (ибора) орасида 
ҳам бўлади (ялқов - юрагида ўти бор каби). 
Бошланғич синф ўқувчилари антонимлар билан амалий таништирилади. Антонимлар устида ишлаш 
матндан антонимни топишдан бошланади, кейин махсус машқлар ишлатилади: