Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим

( 1.5)

бунда e_b, e_I - пойдеворнинг кўндаланг ва бўйлама ўқлари йўналиши юкламаларнинг тенг таъсир этувчиларини қўйиш эксцентриситетлари, м.

Мувозанат \олатдаги ноқоятош грунтлардан иборат замин чегара-вий қаршилик кучи; бутун сирпаниш юзалари бўйича меъёр σ ва r уринма кучланишлар орасидаги (заминнинг чегаравий \олатига мос) нисбатан қуйидаги бо=ликка бўйсуниши керак деган шартдан келиб чиқиб аниқланиши лозим:
    tg_I  c_I (1.6)
бунда φ_I ва c_I – мос равишда грунтнинг ички ишқаланиш бурчаги ва солиштирма бо=ланиш кучининг \исобий қиймати.
Мувозанат \олатдаги қоятош бўлмаган грунтлардан иборат заминнинг
чегаравий қаршилик кучи вертикал ташкил этувчиси N_u ни (1.7) формуладан аниқланади:

N_u  b^  ^  N_ _  b^  _I  N_q _q  ^_I  d  N_c _c  c_I 

(1.7)

бунда b' ва ℓ' – белгилар (1.4) формуладан олинган бўлиб, бунда b белгиси билан пойдевор асосининг муста\камлиги йўқолади деб тахмин қилинаётган йўналишдаги томони белгиланади;

N_γ, N_q, N_c - юк кўтарувчанлик хусусиятининг ўлчамсиз коэффициентлари; грунтнинг ички ишқаланиш бурчаги ва пойдевор товони сат\ида заминга тушадиган тенг таъсир этувчи ташқи юкламанинг вертикалга эгилиш бурчаги \исобий қийматларига қараб 7-жадвалдан аниқланади.
γ' ва γ'_I - грунтлар солиштирма о=ирлигининг \исобий қийматлари, КН/м³ (тс/м³) пойдевор товонидан пастда ва юқорида кўпчиш призмаси пайдо бўлиши э\тимоли бор чегараларда олинади (ер ости сувлари мавжуд бўлганда, сувнинг муаллақ тутиб туриш таъсири \ам \исобга олинади);
c_I - грунтнинг солиштирма бо=ланиш \исобий қиймати;

d - пойдеворни жойлаштириш чуқурлиги, м (пойдеворнинг
\ар хил томондан вертикал қўшимча кучлар бир хил таъсир қилмаган \олда энг кичик қўшимча кучга тў=ри келади, масалан, ертўла томондан таъсир қиладиган қиймат d қабул қилинади);
ξ_γ, ξ_q, ξ_c - пойдевор шаклларини \исобга олиш коэффи- циентлари; қуйидаги формулалардан аниқланади:

_  1 0,25  ;
_q  11,5  ;
_с  1 0,3  , (1.8)

бунда η=ℓ/b, ℓ ва b – пойдевор товонининг узунлиги ва эни; (1.5) формулалар бўйича аниқланадиган келтирилган қийматлар b' ва ℓ' га тенг таъсир этувчи юкни марказдан ташқарига қўйиш

\олларида қабул қилинади.
Агар η=ℓ/b<1 бўлса, (1.8) формулаларда η=1 деб қабул қилиш керак. Заминга тушадиган ташқи юк тенг таъсир этувчисининг вертикал қиялик δ бурчаги қуйидаги формуладан аниқланади:
tg  F_h F_v (1.9)

бунда F_h ва F_v – мос равишда пойдевор товони сат\идан заминга тушадиган ташқи юкнинг горизонтал ва вертикал ташкил этувчиси;

Қуйидаги шарт бажариладиган тақдирдагина (1.7) формула бўйича
\исоблашга йўл қўйилади:
tg  sin _I (1.10)
Демак, пойдеворнинг \ар томонидан бир хил бўлмаган қўшимча юклар таъсир этадиган \олларда горизонтал юклар таъсирида грунтнинг фаол босимини \исобга олиш лозим.

3.