Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим

ЗАМИНЛАРНИНГ ЗИЛЗИЛАБАРДОШЛИГИНИ ОШИРИШГА ҚАРАТИЛГАН ТАДБИРЛАР.

Заминларни зилзила нисбатан муста\камлигини оширишга қара- тилган тадбирлар турличадир. Уларнинг баъзилари замин грунтларининг зилзилага қарши муста\камлигини оширишга йўналган бўлса (грунт-нинг муста\камлик кўрсаткичлари, яъни φ ва C қийматларини сунъий йўллар билан кўпайтириш орқали), бошқалари эса иншоотнинг зилзи-лага бардошлигини оширишга (иншоотдан узатилаётган тик йўналган кучланишларни ва пойдевор чуқурлигини ошириш йўли билан) қаратил-ган.

Грунтларнинг муста\камлик кўрсаткичларини ошириш тадбир-

лари.
Грунтнинг муста\камлик кўрсаткичлари φ, Cw ни ошириш бево-сита
мувозанат тезланиши α_м нинг ва замин муста\камлик коэффи-циенти k_м ни оширади [6]:
k  ^{ м} ,
м _
с
бунда α_с – қурилиш майдони жойлашган тегра учун белгиланган энг кучли зилзила тезланиши;
α_м – мувозанат тезланиши.
Бу мақсадда қуйидаги тадбирлар олиб борилади:

• 
  бўш грунт қатламини зичлаш;
  
• 
  грунт заррачалари орасидаги бо=ланиш кучи қийматини кимёвий йўллар билан ошириш;
  
• 
  грунт заррачалари орасидаги бо=ланиш кучини иссиқлик таъси-рида ошириш;
  
• 
  ер ости сувларини замин атрофидан четлаштириш ва бошқалар.
  

Иншоот лойи\аси билан бо=лиқ бўлган тадбирлар. Заминларнинг зилзилабардошлигини иншоот атрофини қўшимча юклаш ва бўш =овак грунтлар қатламини қисқартириш йўли билан \ам ошириш мумкин. Иншоот атрофини қўшимча юклаш усули заминларнинг юк таъсири остидаги қисмининг атроф қисмларига нисбатан муста\камлик хоссасига асосланган. Маълумки пойдевор учун қазилган чуқур кўпинча шу жойдан олинган грунт билан тўлдирилади.
Пойдевор атрофига тўкилган грунтларнинг устидан зилзилага кўпроқ чидамли ашёлар билан юклаш мақсадга мувофиқ. Бундай тадбир тўкилган грунтларнинг мувозанат тезланишини ошириб, уларнинг зилзилага муста\камлигини \ам оширади.
Иншоот атрофини қўшимча юклаш мақсадида, кўпинча шу иншоотнинг атрофига жойлаштириладиган айрим бинолар ёки бу мақсадда йирик тошлар ва зичлаштирилган грунтлар \ам фойда бериши мумкин.
Бўш ва =овак грунтлар қатламини камайтирувчи тадбирларга бинокорлик тажрибасида кенг қўлланиладиган пойдевор чуқурлигини ошириш ёки қозиқли пойдевор қўллаш ва \оказолар киради.
Чуқур жойлашган пойдеворлар \ар қандай иншоот учун, саноат ва жамоат, кўприк устуни, сув иншоотлари ва бошқалар учун \ам жуда қўл келади. Бунда чуқур жойлашган пойдеворлар ёрдамида қўшимча ертўлалар
\осил бўлиб, улар келтирадиган фойдани назарда тутганда мақсадга мувофиқ бўлиши мумкин.
Шуни \ам айтиб ўтиш керакки, чуқур пойдеворлар қўлланилганда иншоотдан тушаётган босим заминнинг чуқур ва пишиқ, кўп юк кўтарувчи қатламларига узатилиб, бу билан иншоотнинг умумий муста\камлиги таъминланиши шуб\асиз.
Шундай қилиб, чуқур жойлашган пойдеворлар ва устун қозиқлар ишлатишдан асосий мақсад бўш ва =овак грунтлар қатламини қисқартириш йўли билан заминларнинг зилзилабардошлигини оширишдан иборат.
Хулоса қилиб шуни айтиш керакки, заминларининг зилзилабардошлигини оширишнинг юқорида айтиб ўтилган тадбирлари бинокорлик тажрибасида фойдаланиладиган тадбирларнинг айримлари бўлиб, уларнинг сони \ар бир ало\ида шароитга мос равишда ошиб бориши мумкин.