Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим

ГРУНТЛАРНИ ҚОТИРИШ УСУЛЛАРИ.

Грунтларни қотириш - бу қурилиш мақсадида ишлатиладиган грунтнинг қурилиш хоссаларини табиий ётқизилган \олда \ар хил физикавий- кимёвий усуллар билан яхшилаш демакдир.
Грунтларни яхшилашдан мақсад уларни қотириш, муста\камлаш, сув ўтказувчанлигини ва сиқилишни камайтириш ва намлик таъсирида уларнинг структурасини бўшашига йўл қўймасликдан иборат.

Грунтларни иссиқлик таъсирида қотириш.

Осташев Н.А. таклиф этган бу усулнинг мо\ияти қуйидагича: аввалдан тайёрлаб қўйилган бур= қудуқлар орқали 600-800⁰Сли \аво
\айдалади. Бу усулни қўллаш иссиқ \аво бера оладиган корхонага яқин жойдагина мақсадга мувоффиқ бўлади.
И.М.Литвинов ва бошқалар тавсия қилган иккинчи усул грунт ичидан кавланган бур= қудуқ ичида гизсимон, суюқ ёки қаттиқ ёнил=и 0,15-0,5 атм. Босими остида 1000⁰С иссиқликача ёндирилади. Бу усул яхши самара беради ва тежамли.

Грунтларни цементлаш.

Цементлаш грунтга цементнинг сувдаги қоришмаси инъектор ёрдамида юборилади. Грунтга юборилган қоришма аста-секин қотиб, грунт билан биргаликда сувда ювилиб кетмайдиган ва фильтрация қобилияти камайган қаттиқ заминга айланади.
Цементлаш ўртача ва йирик заррали донли қумлар учун қўлланилганда яхши самара беради. Цементлаш, айниқса синиқ тошли грунтлар ва ёрилган қоя массаларини қотиришда жуда қўл келади.

Грунтларни битум ёрдамида қотириш.

Грунтларни битум ёрдамида қотириш - бу усулнинг жараёни цементлаш жараёнига ўхшайди. Битумлаш асосан қоятошларнинг ёриқ- ларини тўлдириш ва \амда қумлм грунтларни сув ўтказувчанлик қоби- лиятини йўқотиш учун ишлатилади. Инъекторлар 0,75 - 2 м орали=ида бур= қудуққа туширилади. Инъектор ташқи диаметри 10мм ички 40 мм қувурдан иборат. Битум 25-30 атм. босимда юборилади. Лёссимон ўта чўкувчан грунтларда ишлатилади.

Силикатлаш.

Натрий силикат қоришмасини грунт ичига инъектор ёрдамида юборилади. Бир хил қоришмали ва икки хил қоришмали усулларга бўлинади. Лёссимон грунтлар, майда қумлар ва чангсимон грунтларни қотиришда ишлатилади (K_ф=80÷2 м/сут.). Қоришма \ажми қуйидаги формуладан топилади:

V  a  n V_гр
бунда: a - коэффициент йирик ва ўрта қумлар учун - 0,5; лёсс учун – 0,8; майда қум учун – 1,2;
n - =оваклик;
V_гр - қотириладиган грунт \ажми.

Электр кимё усулида қотириш.

(5.2)

Бу усул K_ф=0,1÷0,2 м/сут. бўлган лой ва лойсимон грунтларда қўлланилади. Грунтнинг ичига натрий силикат ва кальций хлоридни юбориш учун ўзгармас ток юборилади. Электроосмос натижасида сувнинг аноддан катодга \аракати вужкдга келади. Тешикли қувур (анод) орқали натрий силикат ва кальций хлорид юборилади.
Грунтларни сунъий қотириш бўйича ишлаган собиқ иттифоқ олимларидан: проф.Б.И.Далматов, П.Л.Иванов, В.А.Флорин, проф.Абе-лев М.Ю., Б.А.Ржаницин, И.И.Аскаров, А.И.Халикулов, Соколовичлар-нинг хизматлари катта.