Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим

БОБ. ЎТА ЧЎКУВЧАН ГРУНТЛАРДА ПОЙДЕВОР БАРПО ЭТИШ.

1. 
   ГРУНТЛАРНИНГ ЎТА ЧЎКУВЧАНЛИК КЎРСАТКИЧЛАРИ.
   

Ўта чўкувчан грунтлар деб маълум юк остида сув таъсир эттирил- ганда лойсимон грунтларда рўй берадиган катта қийматли чўкиш \одиса-сига айтилади.
Ўта чўкиш оддий силжиш \одисасидан фарқ қилади ва грунт структураси бутунлай бузилади. Бундай грунтлар табиий \олатда кам намликка эга бўлиб (5-7%) етарли миқдорда юк кўтариш қобилиятига эгадир. Агар уларга сув таъсир эттирилса, заррачалар орасидаги бо=ла-ниш кучлари эриб кетиши натижасида грунт структурасининг бузилиши юзага келади.
/озирги замон Қурилиш меъёрлари ва қоидаларида ўта чўкувчан грунтлар
тоифасига кириши улардаги намлик даражаси S_R≤0,6 ε_st≥0,01 бўлиши керак. Нисбий ўта чўкувчанлик

  h  h  h

(6.1)

Si n. p.
Sat. p
n.g.

бунда: h_n.p. - табииий намликдаги, маълум чуқурликдаги бино қурилгандан кейинги юк таъсиридаги намуна баландлиги;

h_Sat.p. - сув таъсирида ўта чўкиш содир бўлгандан кейинги намуна баландлиги;
h_n.g. - табиий босим σ_zg таъсиридаги намуна (P₁=σ_zg) баландлиги.
Қаралаётган чуқурлик учун: ε_Si ≥ 0,01 бўлса, грунт ўта чўкувчан
\исобланади. Агар ε_Si < 0,01 бўлса, ўта чўкувчан бўлмайди.
Ўта чўкувчанлик қийматига асосланиб лойсимон грунтлар икки турга бўлинадилар.

1. 
   тур – уларга ўта чўкувчанлик қиймати 5 смдан кам бўлган грунтлар киритилади.
   
2. 
   тур - ўта чўкувчанлик қиймати 5 смдан ортиқ бўлган грунтлар киритилади.
   

Юқоридаги турлар асосан заминларнинг му\офаза тадбирларини қўллашда ишлитилади.

6.1- расм. 6.2 - расм.

Ўта чўкувчан грунтлар мисолига Марказий Осиёда кенг тарқал-ган лёсс ва лёссимон грунтларни келтириш мумкин.
Замин бир қанча грунтлардан ташкил топган бўлса, у \олда нисбий ўта чўкувчанлик қийматидан фойдаланилади:

^ s ^ ^ s_i ^{ h}i ^{ k}si
i1