Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

Қарздорнинг тўлов қобилиятини тиклаш учун қуйидаги чора-тадбирларни 
қўллаш лозим: 
ишлаб чиқаришни қайта ихтисослаштириш; 
• норентабел ишлаб чиқаришларни ёпиш; 
• дебиторлик қарзларни ундириш; 
• қарздор мол-мулкининг бир қисмини сотиш; 
• қарздорнинг талабидан ўзганинг фойдасига воз кечиш; 
• қарздор мажбуриятларини учинчи шахслар томонидан бажарилиши; 
• қарздорнинг тўлов мажбуриятини тиклашнинг бошқа усуллари. 
Жўнатилган товарларнинг таҳлили учун маьлумотлар тезкор ҳисоб ва дастлабки 
ҳужжатлар ҳамда ҳисоботдан олинади, Товарлар истеьмолчиларга тузилган шартнома 
асосида жўнатилади. 
Жадвалда келтирилган маьлумотлар «Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот» (2-
шакл) шаклидан олинган. Яьни юқоридаги 16-жадвалда маҳсулот (иш, хизмат)лар сотиш 
ҳажми 2-шаклнинг 010 сатридан олинган бўлиб, маҳсулот сотишдан олинган соф тушум 
солиштирма улгуржи баҳода акс эттирилган. 16-жадвал маьлумотларқан кўринадики, 
таҳлил қилинаётган «АВС» аксионерлик жамиятида ўтган йили жами 1452513 минг 
сўмлик маҳсулот сотилган бўлса, ҳисобот йилида бу кўрсаткич 3040381 минг сўмни 
ташкил қилган, яьни ўтган йилга нисбатан маҳсулот сотиш ҳажми 209,32 % ни ташкил 
этган. Корхона ҳисобот йилида бизнес режа бўйича ўтган йилга нисбатан анча кўп 
маҳсулот сотишни режалаштирган бўлиб, мазкур режа жорий йилда 128,42 % ни ташкил 
этган. Бундан кўринадики, корхона ўтган йилга нисбатан жорий йилда бир қадар кўп 
маҳсулот соташни олдиндан тахмин қилган, яьни маҳсулот сотиш ҳажмини ўтган йилга 
нисбатан бизнес режада 914979 минг сўмга кўп қилиб белгилаган ҳамда ушбу режа ортиғи 
билан адо этилган. Бундай натижалар корхонанинг молиявий ҳолати яхшиланиб ички ва 
ташқи бозорда ўз мавқеини топиб бораётганлигидан далолатдир. 
16-жадвал 
«АВС» аксионерлик жамиятида маҳсулот сотиш режасининг умумий ҳажмда 
бажарилиши ва динамикасининг таҳлили (минг сўмда) 
Курсаткичлар 
Ўтган 
йили 
Ҳисобот йили 
Ҳисобот йнлининг ҳақиқийси 
Бизнес 
режада 
Ҳақиқатда 
Ўтган 
йилганисб..% 
Режага 
нисб,% 
Сотилган 
маҳсулот ҳажми, 
минг сўм 
1452513 
2367492 
3040381 
209,32 
128,42 

---

Маҳсулот (иш, хизмат)лар сотиш режасининг умумий ҳажмда бажарилиши 
таҳлилидан сўнг асосий маҳсулотнинг айрим турлари бўйича сотиш режасининг натура ва 
қиймат шаклларида бажарилиш муддатлари бўйича аниқланиши лозим бўлади. 
17-жадвал маьлумотларидан кўринадики, таҳлил қилинаётган корхонада жорий 
йилнинг биринчи чорагида сотиши режалаштирилган «А» маҳсулот бўйича январ ойида 
режадаги 7880 дона ўрнига ҳақиқатда 8129 донани, феврал ойида режадаги 7160 дона 
ўрнига ҳақиқатда 8032 донани, март ойида эса режадаги 7580 дона ўрнига 8229 донани 
ташкил этган. Яьни «А» маҳсулоти бўйича сотиш режаси биринчи чоракнинг барча 
ойларида ортиғи билан адо этилган. «Б» маҳсулоти бўйича сотиш режаси биринчи 
чоракнинг январ ва феврал ойларида ортиғи билан бажарилган бўлсада, март ойида режа 
бажарилмаган. «В» маҳсулоти бўйича сотиш режаси эса биринчи чоракнинг барча 
ойларида бирдек қисман бажарилмаган. Демак, корхона маьмурияти «В» маҳсулотининг 
кам сотилишига сабаб бўлаётган омилларни аниқлаши ва тегишли чоралар кўриши лозим 
бўлади. 
17 ж а д в а л