Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

7.3. Иш кучи қўнимсизлиги ва ишчилар малака даражасининг таҳлили 
Ишлаб чиқариш режаларининг бажарилиши саноат ишлаб чиқариш ходимлари 
таркибидаги структуравий ўзгаришларга ҳам боғлиқ. Йил давомида корхона ходимлари 
таркиби ишга қабул қилиш ва бўшатиш ҳисобига ўзгариб туради. Бундай ўзгаришлар иш 
кучи обороти коеффициенти орқали ифодаланади. Таҳлил этишда кадрларми тайёрлаш ва 
уларнинг малакасини ошириш бўйича белгиланган тадбирларнинг бажарилиши назорат 
қилинади. Бунинг учун ишчиларнинг ўртача разряди аниқланади. Ходимларнинг 
қўнимсизлиги ишлаб чиқаришга салбий таьсир этади. 
24- ж а д в а л
«АВС» акстионерлнк жамиятида ходимлар қўнимсизлигининг таҳлили 
Кўрсаткичлар 
Ўтган 
Йили 
Ҳисобот 
йили 
Фарқи 
(+,-) 
1 
2 
3 
4 
1. Ишчиларнинг рўйхат бўйича уртача сони, киши 
617 
599 
18 
2. Йил давомида ишга қабул қилинганлар сони, 
киши 
38 
39 
+ 1 
3. Йил давомида ишдан бўшатил ганлар сони, киши 56 
3 
13 
Шу жумладан:а) ўз хоҳишига кўра 
16 
12 
4 
б) прогул ва меҳнат интизомини бузганлиги учун 
28 
18 
10 
в) уқишга кирганлиги, нафақага чиққанлиги, ҳарбий 
хизматга чақирилганлиги сабабли 
13 
+ 1 
4. Ишга қабул қилиш обороти, % (гр2/гр 1)
6,16 
6,51 
+0,35 
5. Ишдан бўшатиш обороти, % ( гр3/гр 1) 
9,08 
7,18 
1,9
6. Қўнимсизлик коеффиценти (гр3а + гр3б/1) 
0,071 
0,050 
0,429 
Қўнимсизлик коеффицентини аниқаш учун ўз аризасига мувофиқ ишдан бўшаган ва 
меҳнат интизомини бузганлиги учун ишдан кетган ходимлар сонининг йиғиндисини, 
ходимларнинг рўйхат бўйича ўртача сонига бўлиш лозим. Бу кўрсаткич ўтган йиллар 
билан таққосланади ва тегишли хулосалар қилинади. 
Жадвал маьлумотлари шуни кўрсатадики, таҳлил қилинаётган «АВС» аксионерлик 
жамиятида жорий йилда ходимларнинг қўнимсизлигига бир қадар барҳам берилган. Яьни, 
ўтган йили ходимлар қўнимсизлиги коеффиценти 0,071 бўлса, ҳисобот йилида бу 
кўрсаткич 0,050 ни ташкил қилди. Қўнимсизлик 0,429 коеффицентга пасайганлигини 
ижобий баҳоламоқ лозим. Мазкур корхонада ишдан бўшатиш обороти ўтган йилги 9,08 
фоиздан ҳисобот йилида 7,18 фоизга қадар пасайган. Бундай натижалар корхонада 
ижтимоий-иқтисодий муҳитнинг яхшиланаётганлигидан далолатдир. Бу кўрсаткичлар 

---

орқали корхонада меҳнатни ташкил этиш, рағбатлантириш системалари талаб даражасида 
ташкил этила бошланганлигини ифодалайди. Бундан ташқари корхонада меҳнат интизоми 
кучайганлигини ҳам кўришимиз мумкин. Яьни, жорий йилда меҳнат интизомини 
бузганлиги учун ишдан бўшатилганлар сони ўтган йилга нисбатан 10 кишига 
камайганлигини унинг тасдиғи сифатида кўришимиз мумкин. Бундай натижаларни 
корхона учун ижобий ҳол деб баҳолаш лозим. Таҳлил давомида ишчиларнинг касби 
бўйича корхонанинг таьминланишини аниқлаш лозим. Чунки, маҳсулот ишлаб чиқариш, 
корхонанинг, ишчиларнинг касбини ҳисобга олган ҳолда таьминланишига боғлиқ. 25-
жадвал маьлумотларидан кўринадики, биз таҳлил қилаётган «АВС» аксионерлик 
жамиятида ўрганилаётган даврда жами ишчилар сони бизнес режада белгиланганига 
нисбатан 6 кишига камайган.