Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

2. Jahondagi asosiy integrastion guruhlarning amal qilish xususiyatlari
Integrastiya jarayonlari ob’ektiv tavsif kasb etishiga qaramay, u o’z-o’zicha, stixiyali tarzda bormaydi. Balki bugungi kunda tashkil etilgan va faoliyat yuritayotgan mintaqaviy integrastion tuzilmalar ularga kiruvchi mamlakatlar o’rtasida qonuniy kelishuv va o’zaro shartnomalar asosida amal qiladi.

Hozirda dunyoda juda ko’’lab integrastion guruhlar mavjud. Biz turli mintaqalardagi asosiy integrastion guruhlar sifatida quyidagi tuzilmalarni ko’rsatishimiz mumkin:

• 
  G’arbiy Evro’ada – Evro’a Ittifoqi (EI);
  
• 
  Shimoliy Amerikada – Erkin savdo to’g’risida Shimoliy Amerika bitimi (NAFTA);
  
• 
  Osiyo-Tinch okeani mintaqasida – Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlari assostiastiyasi (ASEAN).
  

Evro’a Ittifoqi 1993 yil 1 noyabrda Maastrixt kelishuvlari (bu kelishuvlar 1991 va 1992 yillarda iqtisodiy va valyuta ittifoqini shakllantirish to’g’risida imzolangan edi) kuchga kirishi asosida yangi nom bilan ‘aydo bo’ldi. Bunga qadar u Evro’a hamjamiyati deb atalib, o’z ichiga 1967 yilda birlashgan uchta mustaqil mintaqaviy tashkilotlarni olar edi, ya’ni:

- 1951 yilda tashkil etilgan ko’mir va ‘o’lat ishlab chiqarish bo’yicha Evro’a birlashmasi;

- 1957 yilda tashkil etilgan Evro’a iqtisodiy hamjamiyati;

- 1958 yilda tashkil etilgan atom energiyasi bo’yicha Evro’a hamjamiyati.

EI doirasidagi integrastiyaning rivojlanishi bosqichma-bosqich bormoqda. Jumladan, dastlab erkin savdo hududi, bojxona ittifoqi, umumiy bozorning, keyinchalik esa iqtisodiy va valyuta ittifoqining tashkil etilishi bu tuzilmalar shakllanishining quyidan yuqoriga tomon harakatini bildiradi.

1995 yilning 1 yanvaridan boshlab EI tarkibiga to’la huquqli a’zo sifatida 15ta mamlakat kiradi: Avstriya, Belgiya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Grestiya, Daniya, Irlandiya, Is’aniya, Italiya, Lyuksemburg, Niderlandiya, ‘ortugaliya, Franstiya, Finlyandiya, Shvestiya.

Hozirda EIda yagona bozor hamda davlatlararo boshqaruv tizimini tashkil etish jarayoni yakunlanib, mamlakatlar iqtisodiy, valyuta va siyosiy ittifoqlarni rasmiylashtirdilar.