Ўзбекистон республикаси олий ва ўрата махсус таълим вазирлиги солиқ академияси

Ommaviy taklif bo’yicha narx o’zgarishi quyidagi miqdoriy bog’liqlikni aks ettiradi: talabga nisbatan tovarlar taklifi qanchalik yuqori bo’lsa, bozor narxi darajasi shunchalik ‘ast bo’ladi va aksincha, taklif kamayishi bilan narx oshib boradi. Bu bog’liqlik 4-chizmada yaqqolroq namoyon bo’ladi.

Taklif miqdori

10 R₂

9

8

7
6

5

4

3

2
1 R₁

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Narx

4-chizma. Taklif bo’yicha narx egri chizig’i.
Chizmadan ko’rinadiki, tik o’qda muayyan tovarlar taklifi hajmining ko’’ayib borishi, yotiq o’qda esa mahsulot birligiga bo’lgan narx darajasining oshib borishi aks ettirilgan. Taklif bo’yicha narx egri chizig’i (R₁R₂) bozor narxining tovarlarning ommaviy taklifiga bog’liqligini ifodalaydi.

Mono’olistlar mahsulotlarning sun’iy taqchilligini vujudga keltirish maqsadida o’z tovarlari sotish hajmini ataylab qisqartiradilar. Bozorda tovarlarning etishmasligi mono’ol yuqori narxlarning o’sishiga olib keladi.

Mono’oliyalar narxni oshirishning har bir yangi jarayonida tovarlarni ishlab chiqarish va sotish hajmini qisqartirishdan ko’rilgan zararni hisobga oladi. Daromaddan bunday yo’qotishlarning oldini olish maqsadida ular yangi narxlarni yanada yuqori darajada belgilaydilar. Shu bilan bir vaqtda mono’oliyalar mahsulotlarning qisqargan hajmini sotishdan olingan tushum yo’l qo’yilgan yo’qotishni qo’lashi hamda daromad miqdorining o’sishini ta’minlashini nazorat qilib turadilar.