Ўзбекистон республикаси олий ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Назария ва амалиёт. 

---

74 
Назария билан амалиёт ўртасида методология ва услубиёт орқали амал 
қиладиган мураккаб муносабатлар қарор топган бўлиб, уларни қуйидаги 
схема билан ифодалаш мумкин. 
Методология – бу илмий-тадқиқотчилик фаолиятининг илмий 
тамойиллари ва усуллари тизими ҳақидаги таълимот. 
Билиш жараёнида методология тадқиқот объектига ҳал қилувчи таъсир 
кўрсатади ва билиш натижаларини олдиндан белгилаб беради. 
Тадқиқот услубиёти (технологияси) – тадқиқот усулларининг бир 
тизимли мажмуи, тадқиқот услублари, усуллари, техникаларини қўлланиш ва 
улар ёрдамида олинган натижаларни талқин қилиш қоидалари тизими. 
Услубиёт ўрганиладиган объект характерига, тадқиқот методологияси, 
мақсадларига, ишлаб чиқилган услублар, тадқиқотчи малакасининг умумий 
даражасига боғлиқ бўлади. 
Илмий тадқиқот услуби бу муайян билиш мақсадини ҳисобга олган 
ҳолда муайян билиш вазифаларини ҳал этишга қаратилган ақлий ва (ёки) 
амалий операциялар (русум-қоидалар) тизимидир. 
Йўналиш олиш - тадқиқотни амалга оширишнинг предметли соҳасини 
ажратиш. 
Муаммоларни белгилаш – муаммони – ҳозирги вақтда жавоби 
бўлмаган аниқ масалани аниқлаш ва идрок этиш; тадқиқот мақсадини қўйиш. 
Услубларни белгилаш- тадқиқот услублари, услубиётларини танлаш 
ва асослаш. 
Тадқиқот чегараларини аниқлаш ва тадқиқот материалларини 
танлаш тамойилини белгилаш. 
Режалаштириш – тадқиқотнинг изчил вазифаларини ифодалаш; 
тадқиқотни ўтказиш учун амаллар изчиллигини тақсимлаш. 
Материал йиғиш ёки эксперимент ўтказиш - эмпирик материални 
йиғиш; экспериментни қўйиш ва ўтказиш; олинган маълумотларни дастлабки 
тизимга келтириш. 

---