Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

 
 

---

296 
ИСТИҚБОЛЛИ ЎЗПИТИ-103 ҒЎЗА НАВИНИНГ ТЕХНОЛОГИК СИФАТ
КЎРСАТКИЧЛАРИ 
 
Ж.Х.Ахмедов, А.М.Нуриддинов, А.Нурмаматов, М.Эшонқулов 
Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари ИТИ 
 
Ҳукуматимиз томонидан истиқлолнинг дастлабки йиллариданоқ селекционер олимлар олдига 
эртапишар, касаллик ва зараркунандаларга чидамли, энг муҳими, бозорда харидоргир бўлган юқори 
сифатли тола берувчи янги навлар яратиш, ғўза навлари хусусиятидан келиб чиқиб уларни илғор 
агротехникасини ишлаб чиқишдек маъсулиятли вазифалар қўйилган. 
Жорий йилда Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 февральдаги ПҚ-2756-сонли 
―2017 йилда ғўзани навлар бўйича жойлаштириш ва пахта етиштиришнинг прогноз ҳажмлари 
тўғрисида‖ги қарори, бунга мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги ва 
―Ўзпахтасаноат‖ АЖнинг 2017 йил 4 февралдаги 41/24-сонли қўшма буйруғидан келиб чиқиб, 
пахтачиликда ресурстежамкор, замонавий технологияларни қўллаш натижасида ишлаб чиқаришда эртаги, 
сифатли ва харидоргир пахта толаси етиштириш учун ҳар бир ғўза нави бўйича агротехник тадбирий 
чораларни ишлаб чиқиш муҳим аҳамиятга эга.
Ғўза ва ғўза мажмуидаги экинларни етиштириш агротехникаси бўйича олиб борилган тажрибалар 
натижаларига кўра, ушбу тажрибаларнинг асосий мақсади ялпи маҳсулот ишлаб чиқаришни 30 фоизга 
кўпайтириш, ишлаб чиқариш харажатларини эса 20 фоизга камайтиришга қаратилган. 
Муҳтарам Президентимизнинг ПҚ-2756 сонли қарорига асосан жорий йилда Тошкент вилоятида 
ғўза етиштириладиган жами 86,4 минг гектардан, 6,3 минг гектарга 60 см, 13,0 минг гектарга қўш қатор ва 
67,1 минг гектарида 90 см қатор орасида асосий навлар қаторида ғўзанинг янги истиқболли ЎзПИТИ-103
нави етиштириш режалаштирилган. 
ЎзПИТИ-103 ғўза нави собиқ Ўзбекистон Пахтачилик илмий-тадқиқот институтининг ―Ғўза 
селекцияси ва уруғчилиги‖ бўлимида С-6530 х F
6
(Андижон-13 х Ан-Баѐвут-2) ларни қайта чатиштириш 
йўли билан олинган дурагайларни кўп маротаба танлаш асосида яратилган.
Нав муаллифлари: А.Маҳмудов, Ж.Ахмедов ва бошқалар. Мавсумий ривожланиш даври 117-120 
кун, ҳосилдорлиги-38-40 ц/га, тола чиқиши 38-39 фоиз, тола узунлиги - 34,4-34,6 мм, нисбий узулиш кучи-
28,1-28,6 гк/текс, тола пишиқлиги-4,4-4,6 гк, толанинг метрик рақами-5900-6100, бир дона кўсакдаги пахта 
вазни-5,9-6,1 г, 1000 дона чигит вазни 110-120 г, микронейри–4.2-4.4 тола типи IV. Вилтга ва сувсизликка 
чидамли. Тупи ихчам, машина теримига мос. 
Мазкур навни етиштиришда агротехник тадбирларни ўтказишга эьтибор берилиши лозим. Бу нав 
суғоришни кам талаб этади. Кўчат қалинлиги тупроқ шароитига қараб 90-100 минг туп/га. Маьдан 
ўғитларнинг йиллик меьѐри азотли ўғитлар 200-250 кг/га, фосфорли ўғитлар 140-175 кг/га ва калийли 
ўғитлар 100-125 кг/га. Суғориш ўсимликларнинг биологик ҳолатига қараб амалга оширилади. Ўсимликда 
13-14 та ҳосил шохи пайдо бўлганда чилпиш ишлари бажарилади. Кўсаклар 50-55 фоиз очилганда 
дефоляция ишларини бошлаш мақсадга мувофиқдир. 
Сўнги йилларда мақсадли танлаш ишларини олиб борилиши натижасида ажратиб олинган жами 600 
та намунани деярли хаммасида юқори тола сифатига эга эканлиги, яъни ўртача 4,2 микронеер, тола 
чиқими 38,3-39,0 %, тола узунлиги эса 34,3-36,2 мм гача бўлганлиги кузатилди (1-жадвал).
1-жадвал