Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

 
Фойдаланилган адабиѐтлар. 
1.
М.Муҳаммаджонов, А.Зокиров.Ғўза агротехникаси. Т.: Меҳнат, 1995 й.б. 
2.
Э.Т.Шайхов ва бошқалар. Пахтачилик. Тошкент-Меҳнат-1990 й.б. 
3.
М.М.Адилов ва бошқалар. Қишлоқ хўжалик экинлари етиштиришда инновацион технологиялар. 
Қўлланма . Тошкент 2013й.б. 
4.
Б.А.Сулаймонов ва бошқалар Кузги буғдой ва ғўза етиштириш асослари. Тошкент 2017й . 
Наврўз нашриѐти. Б. 
ҒЎЗА ҚАТОР ОРАЛАРИГА ИШЛОВ БЕРИШДА ТУПРОҚНИНГ УВАЛАНИШ
ДАРАЖАСИНИ ОШИРИШ 
А.Хаджиев, С.Темиров 
ҚХМЭИ 
Пахтачилик култиваторининг энг муҳим кўрсаткичларидан бири тупроқнинг уваланиш 
(майдаланиш) даражаси бўлиб ҳисобланади. Бу кўрсаткич юқори бўлса тупроқда нам сақланиши ҳамда 
унда кечадиган химик ва биологик жараѐнлар яхшиланади. Бу ўсимликларнинг яхши ривожланиши ва 
улар ҳосилдорлигини ошишига олиб келади. Аммо пахтачилик култиваторининг мавжуд иш органлари 
кўп ҳолларда, айниқса экинлар суғорилгандан сўнг, тупроқни талаб даражасида майдалай олмайди. 
Қатор ораларига ишлов беришда тупроқни уваланиш даражасини яхшилаш мақсадида уни иш 
органи билан таъсирлашиш жараѐнини таҳлил этамиз. 
Маълумки 

1,2

иш органининг таъсири остида тупроқ дастлаб сиқилади (эзилади) ва унинг 
сиқилиши мустаҳкамлик чегарасига етганда у синади ва палахсадан призма кўринишдаги кесак ажралиб 
чиқади. Ажралиб чиққан кесак қуйидаги ўлчамлар билан характерланади: синиш бурчаги 
Ψ
, иш 
органининг палахса сингунча босиб ўтган йўли 
S
c
, синган қисм узунлиги 
l
c
, унинг пастки 
в
n
ва юқориги 

---

74 
в
ю
кенгликлари (1-расм). Палахса синиш бурчагини В.П.Горячкин [3] формуласи бўйича топиш мумкин, 
яъни


2
1
2
1
2









,
(1) 
бу ерда
α
– иш органининг тупроққа кириш бурчаги; 
ϕ
1
, ϕ
2
– тупроқнинг ички ва ташқи ишқаланиш бурчаклари.