Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

 
Y
О2
– маркетолог;
 
Y
О3 
– бухгалтер;
 
Y
О4 
– менежер;
 
Y
О5
– агрономия фанлари бўйича ўқитувчи;
 
Y
О6
– далачилик агрономи;
 
Y
О7
– агроном-селекционер; 
Y
О8
– агрокимѐгар ва тупроқшунос;
 
Y
О9
– ўсимликлар ҳимояси фанлари бўйича ўқитувчи;
 
Y
О10 
– агроном-энтомолог;
 
Y
О11
– қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш, сақлаш ва қайта ишлаш фанлари бўйича 
ўқитувчи;
 
Y
О12
–мева-сабзавотчилик ва узумчилик фанлари бўйича ўқитувчи;
 
Y
О13 
– мева-сабзавотчилик ва узумчилик агрономи;
 
Y
О14 
–технолог;
 
Y
О15 
– доривор ўсимликлар технологи;
 
Y
О16 
– ўрмончи;
 
Y
О17 
– манзарали боғдорчилик агрономи;
 
Y
О18 
– зоотехник;
 
Y
О19 
– балиқчи;
 
Y
О20 
– ипакчи агроном;
 
Y
О21
– ветеринар. 
ОТМда тайѐрланаѐтган мутахассислар сифатига таъсир этувчи: 
{ 
}
(7) 

---

7 
тўпламнинг ташкил этувчилари:
 
U
О1
–барча кафедраларни юқори малакали педагог кадрлар билан бутланиш даражаси;
 
U
О2
– ўқитувчилар таркибида илмий даражалилар улуши;
 
U
О3
–ўқитувчилар таркибида профессор ва доцентларнинг улуши; 
U
О4
–машғулотларни юқори педагогик технологиялар асосида ўтказилиши; 
U
О5
– маъруза дарслари ва амалий машғулотлар ўртасидаги узвий боғланишни таъминлаш; 
U
О6
– ўқув лабораториялари, тажриба хўжаликлари ва станцияларининг моддий-техника 
ресурслари ва оргтехника воситалари билан таъминланганлик даражаси;
U
О7
–талабаларга ботаника, биология, кимѐ, математика, физика ва зоология каби фундаментал 
фанлардан чуқур сабоқ бериш; 
U
О8
–талабаларни машғулотларда тўла иштироки ва мавзуларни ўзлаштиришларини таъминлаш; 
U
О9
– иқтидорли талабалар танловларини мунтазам равишда ўтказиб бериш; 
U
О10
–ОТМда фанлар бўйича олимпиадаларни уюшқоқлик билан ўтказиш, ғолиб талабаларни 
республика олимпиадаларига тайѐрлаш; 
U
О11
– турли шаклдаги ва номдаги давлат стипендиялари совриндорлари сонини ошириш; 
U
О12
–―Энг яхши малакавий битирув иши ва магистрлик диссертацияси‖ Республика танловларида 
фаол иштирок этиш; 
U
О13
– талабаларнинг ишлаб чиқариш амалиѐтларини таълим йўналишларига мос фермер 
хўжаликлари, корхоналар ва идораларда мақсадли ва сифатли ўтказиш; 
U
О14
– олий ўқув юртининг таълим йўналишларига мос академик лицейларда ўқувчиларга пухта 
билим бериш, аълочилар сафидан абитуриентларни шакллантириш. 
{ 
}
(8) 
 
тўплам қуйидаги ташкил этувчилардан иборат бўлиши мумкин: 
 – 
истеъдодли олимларни ўқув жараѐнига жалб этиш; 
– талабалар учун факультатив ва муаммовий дарсларни ташкил этиш; 
– иқтидорли талабаларнинг малакавий битирув ишларига ва диссертацияларига раҳбарлик 
қилиш; 
– иқтидорли талабаларни қизиқишларига қараб ИМнинг тегишли бўлимларида бажарилаѐтган 
илмий тадқиқотларга жалб этиш; 
 –
иқтидорли магистрлар ва ѐш ўқитувчиларни докторантурага жалб этиш. 
{ 
}
(9) 
тўпламнинг ташкил этувчилари: 
– ИМнинг истеъдодли олимларининг тадқиқот йўналишларидан келиб чиққан ҳолда тегишли 
фанлардан уларга маъруза ѐки амалиѐт соатларини ажратиш; 
– факультатив ва муаммовий дарслар йўналишларини белгилаш ва ИМ олимларини бу 
дарсларни ўтказишга жалб қилиш; 
– 
ИМ олимларини иқтидорли талабаларнинг малакавий битирув ишларига ва магистрлик 
диссертацияларига раҳбар этиб тайинлаш; 
- иқтидорли талабаларни илмий тадқиқотларга йўналтириш мақсадида ИМга бириктириш; 
- иқтидорли магистрлар ва ѐш ўқитувчиларни ИМ доктарантурасига тавсия этиш. 
Биламизки, соф фойда У
Ф
фермер хўжалиги ишлаб чиқаришининг асосий самарадорлик 
кўрсаткичидир. Бу кўрсаткич У
Ф
=У
Б
-У
Х 
айирма ѐрдамида аниқланади (У
Б
– фермер етиштирган 
маҳсулотнинг бозорда сотилиш баҳоси; У
Х
– шу маҳсулотнинг етиштиришга сарфланган харажатлар 
йиғиндиси). Шундан келиб чиққанда, У
Ф
кўрсаткични қуйидаги тўплам шаклида ифодалаш мумкин: 
{ 
}
,
(10) 

---

8 
бунда У
Ф1
=У
Б
– фермер етиштирган маҳсулотнинг бозорда сотилиш баҳоси; 
У
Ф2
– меҳнат ҳақи ижтимоий суғурта харажатлари билан бирга; 
У
Ф3 
– уруғлик ва кўчатларни сотиб олиш (етиштириш) харажатлари; 
У
Ф4
– маъданли ва маҳаллий ўғитларни сотиб олиш (тайѐрлаш) харажатлари; 
У
Ф5
– ўсимликларни ҳимоя қилиш воситаларига сарфланган харажатлар; 
У
Ф6
– ишлар ва хизматлар харажатлари; 
У
Ф7
– асосий воситаларни сақлаш харажатлари; 
У
Ф8
– ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва бошқариш харажатлари; 
У
Ф9
– суғурта тўловлари; 
У
Ф10
– бошқа харажатлар.
Сир эмаски,
{ 
}
(11) 
векторнинг ташкил этувчиларини бошқариш орқали маҳсулотнинг сотиш баҳосини ошириш ва 
харажатларни камайтириш, яъни фойда миқдорига таъсир кўрсатиш мумкин.
Бошқариш омиллари: 
U
Ф1
– маҳсулот сифатини бозор талаблари даражасига етказиш; 
U
Ф2
– тайѐр маҳсулот доимий равишда ва юқори баҳоларга реализация қилинадиган бозорларни 
топиш; 
U
Ф3
– тупроқ унумдорлигини ошириш; 
U
Ф4
– ер, сув ва моддий – техника воситаларидан фойдаланиш даражасини ошириш; 
U
Ф5
– фан ва техника ютуқларини ишлаб чиқаришга изчиллик билан жорий этиш; 
U
Ф6
– сара уруғларни ва кўчатларни экиш; 
U
Ф7
– экинларни етиштиришга доир барча технологик жараѐнларни ресурс ва энергия 
тежамкорлик мезонлари асосида бажариш; 
U
Ф8
– етиштирилган ҳосилни комбайнлар ва пахта териш машиналари ѐрдамида қисқа 
муддатларда йиғиштириб олиш; 
U
Ф9
– ишлаб чиқариш жараѐнларига юқори малакали агрономлар, муҳандислар, зоотехниклар ва 
бошқа мутахассисларни жалб қилиш; 
U
Ф10
– ―Кўп тармоқли фермер хўжалиги‖ мақомига эришиш.
Фермер хўжаликлари ўзларининг истиқболдаги режалари ва ишлаб чиқариш эҳтиѐжларидан келиб 
чиқиб, илмий ва олий таълим муассасаларига аниқ мавзудаги тадқиқотларни бажариш ва муайян 
йўналишдаги мутахассисларга бўлган эҳтиѐжга доир тор ѐки кенг даврли буюртмаларни бериши мумкин. 
Бу ҳолат фермер хўжаликлари ҳамда ИМ ва ОТМ элементлари орасидаги қайта боғланиш К
ФИ
, К
ФО
векторлари билан ифодаланади. Қайта боғланишлар (2), (3), (5), (6) ва (10) тўпламларни кенгайишига, 
яъни ташкил этувчилар сонини ошишига олиб келади.
Шундай қилиб, фермер хўжаликлари ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишда илмий 
тадқиқот институтларида эришилган фан – техника ютуқларини амалиѐтга кенг жорий этиш, 
далачиликдаги агротехник тадбирларни оптимал муддатларда сифатли бажарилишини ташкил этиш ва 
назорат қилишни олий таълим муассасаларида тайѐрланган малакали мутахассислар зиммасига юклаш 
муҳим омиллар ҳисобланади.