Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология



Download 7,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/368
Sana30.04.2022
Hajmi7,25 Mb.
#598631
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   368
Bog'liq
1 Toplam Senat 2018

Б.А.Сулаймонов 
ТДАУ ректори, академик 



ФЕРМЕР ХЎЖАЛИКЛАРИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА
ИЛМИЙ ВА ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ ТУТГАН ЎРНИ 
Б.Сулаймонов, М.Тошболтаев* 
Тошкент давлат аграр университети, 
*Қишлоқ хўжалигини механизациялаш ва
электрлаштириш илмий-тадқиқот институти 
Маълумки, ҳар бир фермернинг иқтисодий жиҳатдан пировард мақсади – кам харажат сарфлаб 
кўп маҳсулот етиштириш, уни қимматга сотиб катта фойда кўришдир. Аммо табийки, фермер ўзининг 
ишлаб чиқариш жараѐнига фан ва техника ютуқларини кенг жорий этмаса, ходимлар таркибини агроном, 
муҳандис ва ветврач каби тармоқ мутахассислари билан бутламаса бу мақсадга эриша олмайди. 
Фермер хўжаликлари эҳтиѐжларига хизмат қиладиган фан ва техника ютуқлари илмий 
муассасалар (ИМ)да юзага келади, малакали мутахассислар эса олий таълим муассасалари (ОТМ)да 
тайѐрланади. 
Демак, фермер хўжалиги (ФХ), илмий (ИМ) ва олий таълим (ОТМ) муассасалари қишлоқ 
хўжалиги ишлаб чиқаришида бир-биридан айри ҳолда эмас, балки ―ИМ-ОТМ-ФХ‖ шаклидаги комплекс 
система доирасида иштирок этади. 
Мазкур системада (расм): 
Х
И
– ИМда ҳал қилиниши режалаштирилган ѐки тадқиқ этилаѐтган фундаментал, амалий ва 
инновацион муаммолар тўплами; 
Х
О
– ОТМда амал қилаѐтган таълим йўналишлари тўплами; 
У
И
– қўйилган илмий муаммо ва масалалар ечимларининг тўплами; 
У
О
– қишлоқ хўжалиги тармоқлари бўйича тайѐрланган олий маълумотли мутахассислар тўплами; 
У
И
, У
О
– бир вақтнинг ўзида ―Фермер хўжалиги‖ элементи учун кириш векторларидир; 
У
Ф
– фермер хўжалиги ишлаб чиқаришининг самарадорлик кўрсаткичлари ва уларга таъсир 
этувчи параметрлар тўплами; 
U
И
– ИМда бажарилаѐтган тадқиқотлар сифати ва натижавийлигига таъсир этувчи омиллар 
тўплами; 
U
О
– ОТМда тайѐрланаѐтган мутахассислар сифатига таъсир этувчи омиллар тўплами; 
U
Ф
– ФХ ишлаб чиқаришининг самарадорлик кўрсаткичларига таъсир этувчи омиллар тўплами; 
Z
ИО
– ОТМда тайѐрланаѐтган ѐш мутахассислар сифатини ошириш бўйича ИМ томонидан қабул 
қилинган чора-тадбирлар тўплами; 
Z
ОИ
– ИМда бажарилаѐтган тадқиқотлар сифати ва натижавийлигини ошириш бўйича ОТМ 
томонидан қабул қилинган чора-тадбирлар тўплами. 
“ИМ (Илмий муассасалар) – ОТМ (олий таълим муассасалари) – 
ФХ (фермер хўжаликлари)” комплекс системасининг функцияланиш 
модели 
―ИМ-ОТМ-ФХ‖ системанинг кириш - 
И
Х
,
О
Х
бошқариш - 
И
U

O
U

Ф
U
, ички боғланиш - 
ИO
Z


Z
ва чиқиш - 
И
У

О
У

Ф
У
векторларини тегишли ташкил этувчилар тўпламлари шаклида 
ѐзамиз: 
Х
И
= {
}; 
U
И
= {
}; 
У
И
= {
}; 
Х
О
= {
}; 
U
О
= {
}; 
У
О
= {
}; 
Z
ИО
= {
}; 
Z
ОИ
= {
}; 
U
Ф
= {
}; 
У
Ф
= {
}. 
(1) 



ИМ элементининг кириш Х
и
вектори тўплами 
Х
и
= {
}
(2) 
олимлар томонидан бажарилиши режалаштирилган ѐки бажарилаѐтган фундаментал муаммо, амалий 
масала ва қидирилаѐтган инновацион ечимлар таркибини ифодаловчи қуйидаги ташкил этувчилардан 
иборат: 
Х
И1 
– тупроқшунослик, тупроқ унумдорлиги; 
Х
И2 
– қишлоқ хўжалиги экинларининг селекцияси, уруғчилиги ва уруғшунослиги; 
Х
И3 
– қишлоқ хўжалиги экинларининг агротехникаси; 
Х
И4 
– мева, узум ва тут селекцияси, кўчатчилиги ва агротехникаси; 
Х
И5
– манзарали ва ўрмон экинлари селекцияси, кўчатчилиги ва агротехникаси; 
Х
И6
– ўсимликларни касаллик ва зараркунандалардан ҳимоя қилиш; 
Х
И7
– ирригация, мелиорация ва сув таъминоти; 
Х
И8 
– янги қишлоқ хўжалиги техникаларини ишлаб чиқиш, улардан фойдаланиш, соҳани 
электрлаштириш ва автоматлаштириш; 
Х
И9 
– чорва ҳайвонлари наслчилиги ва озиқлантириш технологияси; 
Х
И10 
– чорва ва уй ҳайвонларини касалликлардан ҳимоя қилиш; 
Х
И11 
– агросаноат мажмуи иқтисодиѐти. 
ИМ элементининг самарасини ифодаловчи кўрсаткичлар (илмий натижалар) тўплами: 
У
И
= {
},
(3) 
бунда
У
И1
– тупроқ унумдорлигини оширишга қаратилган технологиялар, усуллар, ечимлар; 
У
И2
– қишлоқ хўжалиги экинларининг янги навлари ва дурагайлари; 
У
И3
– экинларни етиштиришнинг ресурстежамкор технологиялари
У
И4
– ўсимликларни касаллик ва зараркунандалардан ҳимоя қилишнинг самарали усуллари ва 
воситалари; 
У
И5
– сув тежовчи технологиялар, такомиллаштирилган ирригация ва мелиорация тадбирлари; 
У
И6
– янги техника воситалари, улардан унумли фойдаланиш усуллари; 
У
И7 
– чорва ҳайвонларининг янги зотлари, кросслари ва гуруҳлари, рационал озиқлантириш 
технологиялари; 
У
И8 
– чорва ва уй ҳайвонлари учун кимѐвий препаратлар ва ҳимоя воситалари; 
У
И9 
– фермер хўжаликларини ривожлантиришга доир иқтисодий механизмлар ва тавсиялар. 
U
И
= {
}, 
(4) 
тўплам тадқиқотлар сифатини оширишга хизмат қиладиган қуйидаги ташкил этувчилардан иборат: 
U
И1
– ИМга юклатилган муаммо, масала ва вазифаларни тўлақонли ҳал қилиш имкониятига эга 
бўлган олимлар ва тадқиқотчилар гуруҳи (илмий ходимлар сони); 
U
И2
– илмий холимлар таркибида академиклар ва фан докторларининг улуши; 
U
И3
– илмий ходимлар таркибида ѐш олимларнинг улуши; 
U
И4
– докторантлар ва мустақил тадқиқотчилар сони; 
U
И5
– институтда бажарилаѐтган давлат ва халқаро илмий тадқиқот лойиҳаларининг сони; 
U
И6
– институтда бажарилаѐтган хўжалик шартномалари асосидаги лойиҳалар сони; 
U
И7
– докторант ва мустақил тадқиқотчиларнинг илмий лойиҳаларда ижрочи сифатида қатнашиш 
даражаси; 
U
И8
– тадқиқот лойиҳалари раҳбарлари сафида ѐш олимлар ва докторантларнинг улуши; 
U
И9
– тадқиқотчилар таркибида илмий мақолалари импакт факторли журналларда чоп этилган 
олимлар улуши; 
U
И10
– институтда соҳа фани йўналишидаги илмий тўплам ѐки илмий журналнинг нашр этилиши
U
И11
– институтда диссертация ҳимоялари бўйича илмий кенгашнинг мавжудлиги; 
U
И12
– институтда тажриба участкаси, хўжалиги ва кичик заводнинг мавжудлиги; 
U
И13
– институтни моддий-техника ва молиявий ресурслар билан таъминланиш даражаси; 
U
И14
– илмий ходимлар учун зарур маиший шароитларни яратилгани. 
ОТМда амал қилаѐтган таълим йўналишлари тўплами Х
О
соҳа (қишлоқ хўжалиги, техника, 
иқтисодиѐт ва бошқалар)даги янги тармоқлар ва тайѐрланаѐтган мутахассислар тури (агроном, муҳандис, 



иқтисодчи ва бошқалар)га бўлган талабларга боғлиқ равишда ўзгариб туради. Масалан, Тошкент давлат 
аграр университетида 
Х
О
= {
}
(5) 
тўплам ҳозирда қуйидаги таълим йўналишларини ўз ичига олади: 
Х
О1
– иқтисодиѐт (қишлоқ хўжалиги); 
Х
О2
– маркетинг (қишлоқ хўжалиги); 
Х
О3
– бухгалтерия ҳисоби ва аудит; 
Х
О4
– қишлоқ хўжалигида менежмент; 
Х
О5
– касб таълими (агрономия); 
Х
О6
– агрономия (деҳқончилик маҳсулотлари бўйича); 
Х
О7
– қишлоқ хўжалиги экинлари селекцияси ва уруғчилиги; 
Х
О8
– агрокимѐ ва агротупроқшунослик; 
Х
О9
– касб таълими (ўсимликлар ҳимояси ва карантини); 
Х
О10
– ўсимликлар ҳимояси ва карантини; 
Х
О11
– касб таълими (қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш, сақлаш ва қайта ишлаш 
технологияси); 
Х
О12
– касб таълими (мева-сабзавотчилик ва узумчилик); 
Х
О13
– мева-сабзавотчилик ва узумчилик; 
Х
О14
– қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш, сақлаш ва қайта ишлаш технологияси
Х
О15
– доривор ўсимликларни етиштириш технологияси; 
Х
О16
– ўрмончилик ва ўрмон мелиорацияси; 
Х
О17
– манзарали боғдорчилик ва кўкламзорлаштириш; 
Х
О18
– зоотехния (тармоқлар бўйича); 
Х
О19
– балиқчилик; 
Х
О20
– ипакчилик; 
Х
О21
– ветеринария. 
ОТМ элементининг чиқиш вектори 

}
(6) 
тўпламида: 
Y
О1
– иқтисодчи;

Download 7,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   368




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish