Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

Список использованных источников:
1. Буриев Х.Ч., Ашурметов О.А. Полиз экинлари биологияси ва етиштириш технологияси. 
Тошкент-Мехнат 2000 йил.
2. Государственный реестр сельскохозяйственных культур рекомендованных к посеву на 
территории Республики Узбекистан. 2017 г. 
ҚОВУННИНГ КАСАЛЛИКЛАРГА ЧИДАМЛИ НАВЛАРИ 
М.Ў.Халимова 
Сабзавот, полиз экинлари ва картошкачилик ИТИ 
 
Кўп асрлар давомида Ўзбекистон иқлим шароитида тенги йўқ таъмга эга бўлган қовун навлари 
экилиб келинган. Дехқонлар қимматли хўжалик белгиларига эга бўлган янги шакллар устида доимо 
изланишлар олиб бориш ва энг мақбул сара қовун мевасининг уруғларини янги ҳосил учун танлаш 
тажрибаларини авлоддан-авлодга узатганлар. Бунда фақатгина наслда мустаҳкамланиб ва сақланиб 
қолиши мўлжалланган барқарор белгиларга эга бўлган шаклларга эътибор берилибгина қолмай, 
навларнинг қайта чангланиши туфайли юзага келган янги шаклларига ҳам аҳамият берилган. 

---

238 
Қовунчилик ўчоқларидага ана шундай ижодий жараѐн натижасида халқ селекционерлари 
томонидан турли тупроқ-иқлим шароитларида ўсишга мослашган хилма-хил маҳаллий навлар яратилди. 
Улар бир-биридан етилиш муддатлари, юқори таъм хусусиятлари ва бошқа қимматли белгилари билан 
фарқ қилади. Кўплаб маҳаллий навлар дехқонларимиз томонидан ҳозиргача экиб келинмоқда ва 
шунингдек улар замонавий селекция навларини яратишда бирламчи манба сифатида хизмат қилиб 
келмоқда. Афсусуки бу навлар деярли кўпгина касалликларга чидамсиздир. 
Илмий асосда маҳаллий қовун навларини ун шудринг касаллигига чидамли навлар билан 
чатиштириш, қайта чатиштириш ва танлаш услублари билан янги касалликларга чидамли навлар 
яратилди. Селекция ишларининг биринчи босқичида ўрганилган қовун коллекциясидан касалликларга 
чидамли Ҳиндистоннинг ярим ѐввойи Кутана (ВИР каталоги-6203) нави ажратиб олинди. Ушбу нав 
маҳаллий қовуннинг Ичи қизил 1895, Шакар палак 2580, Шакар палак 554, Йирик ич қизил, Оқ уруғ, 
Тошлоқи 862 ва Қўй бош 476 навлари билан чатиштирилди. Бунда маҳаллий навлар оналик шакллари 
сифатида олинди. Селекция ишининг асосий мақсади маҳаллий навларнинг ташқи кўринишини 
ўзгартирмай ва сифатини сақлаган холда уларга ун шудринг ва палак сўлиш касалликларига чидамлилик 
хусусиятини ўтказишдан иборат эди. Кутана навининг таъми яхши бўлмаганлиги сабабли селекциянинг 
беккрос усулидан фойдаланиб маҳаллий нав билан бир неча марта қайтадан чатиштириш сўнгра танлаш 
услублари олиб борилди. 
Селекция ишлари натижасида ун шудринг касаллигига чидамли қуйидаги навлар яратилди ва 
Ўзбекистон қишлоқ хўжалик экинлари Давлат реестрига 
киритилди.