Zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

50 
8-Amaliy ish 
Kondensator qurilmalarini ekspluatatsiya qilishda texnik 
talablar va havfsizlik 
 
1. Kompensatsiyalovchi qurilmalarning quvvati, turi, urnatish joyi va ishlash 
rejimi loyixa tashkiloti yoki maxsus xizmat tomonidan iste‘molchilar elektr 
qurilmalarini tarmoqka ulash uchun energiya bilan ta‘minlovchi tashkilotning 
texnik shartlariga muvofiq tanlanadi. 
Kuchlanishi 1000 V gacha va undan Yuqori bo‗lgan tarmoqlarda 
kondensatorlarni joylashtirish, qabul kdpgichlar kiskichlarida kuchlanish darajasini 
saklab turish talablari xisobga olingan xolda, reaktiv yuklamadan aktiv quvvat 
yo‗qolishini maksimal kamayishi sharti kondirilishi kerak. 
2. Buyurtmachi Yangi kondensator qurilmasini olganda, texnik holatini tashqi 
nazoratdan o‗taazishi 
V
a qabul qilish dalolatnomasini to‗zishi kerak. Bunda 
uralishning sozligi, yukning markirovkasi, mexanik shikastlanishlar yo‗qligi, 
qurilmaning, korpusining, izolyatorlarning, kontakt o‗zaklarining, korpusni yerga 
ulash uchun boltning (korpus bilan biriktirish uchun chiqarishga ega bo‗lmagan 
kondensatorlar uchun) sozliligi, texnik ma‘lumotlar keltirilgan ipshab chiqaruvchi 
zavod yorligi borligi, shuningdek shimuvchi suyuklik okmayotganligi tekshiriladi. 
SHuningdek, ushbu kondensator qurilmasini pasporti va ishlab chiqaruvchi 
zavodning ekspluatatsiya qilish bo‘yicha ko‗rsatmalari borligiga ishonch xosil 
qilishi kerak. 
3. 
Kondensator batareyalari xonalarida (ularning joylashishidan qat‘iy nazar) 
quyidagilar bo‗lishi shart: 
alohida kondensatorlarni, ularning bir kismini yoki butun kondensator 
qurilmasini himoyalovchi s aklagichlarning eruvchan kirgizmalaridagi nominal 
toki ko‗rsatilgan kondesatorli qurilmaning bir chizikli prinsipial sxemasi, agar 
himoya relesi kullanilgan bo‗lsa, shuningdek maksimal tok relesining urnatma 
toki; 
atrofdagi havo haroratini ulchash uchun termometr yoki boshqa asbob; 
kondensatorlarni nazorat uchun razryadlash maxsus shtangasi; yonginga qarshi 
vositalar - utuchirgich, kumli kuti va xokandoz. Termometr yoki uning datchigi 
batareyalarning orasidagi eng issik joyga shunday joylashtiriladiki, bunda 
kondensatorni uchirmasdan va tusiqlarni olmasdan uni k>fsatkichlarini kuzatish 
imkoniyati ta‘minlanishi kerak. 
4. Kondensator batareyasining pasportida, ishlab chiqaruvchi zavod va 
kondensator batareyasi yorligida ko‗rsatilgan ma‘lumotlarga mos bo‗lgan, 
kondensatorlarning tartib raqami, zavod raqami, urnatish sanasi, nominal 

---

51 
kuchlanishi, har bir kondensatorning nominal quvvati va sigimi k)fsatilgan 
kondensatorlar ruyxati bo‗lishi shart. 
5. quvvati 200 kVAr dan ortiq bo‗lgan kondensatorli batareyalar uchun 
kondensatorlar quvvatini avtomatik rostlovchi qurilma o‗rnatilishi majburiydir. 
6. Elektr energiyasini individual qabul kilgichi bilan umumiy kommo‗tatsiya 
apparatiga ega kondensatorli qurilmani boshqarish, kul bilan bir vaqtning o‗zida 
elektr energiyasi qabul kilgichini ulash yoki uchirish bilan amalga oshirilishi 
mumkin. 
7. 
Ikki smenada ishlaydigan korxona kondensator qurilmalarini kechki 
soatlarda va dam olish kunlarida, uch smenada ishlaydigan korxona - dam olish 
kunlarida ishda koldirishi, agar bu energiya bilan ta‘minlovchi tashkilotning 
maxsus talablari bilan belgilangan bo‗lmasa, man etiladi. 
Ushbu talab o‗zluksiz ish rejimiga ega korxonalarga taallukli 
emas. 
8. Kuchlanishi 1000 V dan Yuqori bo‗lgan kondensator qurilmalarida 
razryadlagich qurilmalari doimo kondensatorlarga ulangan bo‗lishi shart, shuning 
uchun rezistorlar va kondensatorlar orasidagi zanjirda kommo‗tatsion apparatlar 
bo‗lmasligi kerak. 
Kuchlanishi 1000 V gacha bo‗lgan kondensator qurilmalarida elektr 
energiyasini tejash maqsadida razradlagich qurilmalari doimo ulanmasdan, ularni 
kondensatorlarni uchirish vaqtida avtomatik ravishda ulash bilan ishlatilishi tavsiya 
etiladi. 
Kondensator batareyalarini seksiyalash uchun ularning alohida seksiyalarini 
kuchlanish ostida uchiradigan kommo‗tatsion apparatura kullanilganda, har bir 
seksiyada alohida komplekt razryadlash qurilmasi o‗rnatiladi. 
Ichida zaryadsizlantiruvchi rezistor mavjud kondensatorlar uchun kushimcha 
tashqi razryadlagich qurilmalari talab etilmaydi. 
9. Kuchlanishi 1000 V va undan Yuqori bo‗lgan kondensator qurilmalarini 
ajratgichlar yordamida ulash va uchirish man etiladi. 
Kondensator batareyalarini ulash va uchirish bo‘yicha barcha operatsiyalar 
mazkur Kridalar va Istemolchilarning elektr qurilmalarini ekspluatatsiya qilishda 
XTD talablariga muvofiq amalga oshiriladi. 
Iigma shinalardagi kuchlanish, ushbu turdagi kondensatorlar uchun ruxsat 
etilgan eng katta qiymatdan ortgan vaqtda kondensator batareyalarini ulash, man 
etiladi. 
10. Kondensator qurilmasini uchirishdan oldin tashqi ko‗rik yuli bilan 
razryadlovchi qurilmaning ishga yaroqliligiga ishonch xosil qilish kerak. 
11. Uchirilgan kondensator qurilmasining tok o‗tkazuvchi kismlariga tegish 
imkoniyati bo‗lgan biron-bir ishlarni bajarish, xavfsizlik texnikasining umumiy 

---

52 
talablari bajarilguncha va kondensator batareyasida umumiy razryadlovchi qurilma 
bo‗lishidan qat‘iy nazar kondensatorlar nazorat uchun razryadlantirilmaguncha, 
man etiladi. 
12. Kondensatorlarni nazorat uchun razryadlash izolyatsiyalovchi shtangaga 
ishonchli maxkamlangan razryadlovchi metall o‗zak bilan o‗tkaziladi. Ushbu 
shtanganing 
ulchamlari, 
tezkor 
almashlab 
ulashlar 
uchun 
kondensator 
qurilmasidagi kuchlanishga mos kuchlanishda ishlatiladigan izolyatsiyalovchi 
shtanga ulchamlaridek bo‗lishi shart. 
13. Alohida kondensatorni, uning kismini yoki butun kondensator qurilmasini 
himoya qiluvchi saqlagichlar eruvchan kirgizmalarining nominal toki, ular himoya 
kilayotgan kondensatorlar nominal toklari yigindisining 160% idan oshmasligi 
shart. 
14. Maksimal tok relesi yoki avtomat ajratgichining tok bo‘yicha urnatmasi 
kondensator qurilmasi nominal tokining 130% idan oshmasligi shart. 
15. Yuqori garmonikalar mavjudligida kondensator qurilmalarni montaj 
qilinishi maqsadga muvofiqligi har bir xolda alohida aniqlanadi. 
16. Kuygan yoki ishga yaroksiz saqlagichlarni almashtirish, Uchirilgan 
kondensator batareyalarida, maxsus shtanga bilan barcha kondensator batareyalari 
nazorat uchun razryadlangandan keyin amalga oshiriladi. 
17. Individual himoya qilishda nazorat uchun razryadlash, uchirilgan batareya 
tarkibiga kiruvchi har bir kondensatorning barcha chikishlarini navbatma - navbat 
qisqa to‗tashtirish y^li bilan amalga oshiriladi. Guruxli himoyada 
kondensatorlarning har bir guruxi razryadlanadi, bitta faqat u mumiy himoyada 
esa, batareya shinalaridagi tegishli shinalar qisqa to‗tashtiriladi. 
18. Kondensator qurilmalari himoya tomonidan takror avomatik uchirilganda, 
kondensatorlarni ulashga, faqat uchirishlarni yuzaga keltirgan sabablar 
aniqlangandan va bartaraf etilgandan keyingina, ruxsat beriladi. 
Kondensator batareyalarini kayta ulashga, kuchlanishi 660 V dan Yuqori 
kondensatorlar uchun ular avvalgi uchirilganidan sung kamida 5 minutdan keyin, 
kuchlanishi 660 V va undan past kondensatorlar uchun esa — kamida 1 minutdan 
keyin, agar batareyada koldik kuchlanish 50 V dan ko‗p bo‗lmaganda, ruxsat 
beriladi. 
19. Kuchlanishi 1000 V gacha va undan yuqori bo‗lgan kondensator 
qurilmalarining kufikdan o‗tkazishlar (uchirmasdan) mahalliy y)fiknomalarda 
belgilangan mudsatlarda - quvvati 500 kVAr dan kam bo‗lgan qurilmalar uchun 
oyda kamida 1 marta va quvvati 500 kVAr dan yuqori bo‗lgan qurilmalar uchun un 
kunda I marta 5gkaziladi. 
20. Kondensator qurilmasini ko‗rikdan $akazishda quyidagilar tekshirilishi 
shart: 

---

53 
tusiqlar va qulflarni sozligi, begona predmetlarning yo‗qligi; 
kuchlanish, tok va atrof-havo harorati qiymatlari, alohida fazalar 
yuklamalarining bir xildaligi; 
apparatlar, uskunalar, kontaktli ulanmalarning texnik holati, izolyatsiyani 
butunligi va ifloslanish darajasi; 
shimdirilgan suyuklikning tomchilab okishi va kondensator korpusi devorlari 
ruxsat etilmagan darajada burtib shishganligi yo‗qligi; 
o‘t uchirish vositalarining mavjudligi va holati. 
Ko‗rikdan o‗tkazish natijalari haqida tezkor xujjatlarga tegishli yozuv kiritilishi 
shart. 
21. Kondensator qurilmalarining navbatdan tashqari ko‗rikdan o‗tkazishlar 
kondensatorlarda razryadlanish (chirsillash) paydo bo‗lganda, kiskichlardagi 
kuchlanish yoki atrof-havo harorati ruxsat etilgan eng yuqori qiymatlarga yaqin 
darajagacha ko‗tarilganda va sh.u. x,ollarda o‗tkaziladi. 
22. Kondensator batareyalarining barcha ko‗rikdan o‗tkazishlari va aniqlangan 
nosozliklar haqida tezkor xujjatlarda tegishli yozuvlar. 
23.Ulangan 
kondensator qurilmasini ko‗rikdan o‗tkazishda tusuvchi 
qurilmalarni olish yoki ochish man qilinadi. 
24. Izolyatorlar, kondensatorlar, apparaturalar va karkaslar sirtlarini chang va 
boshqa ifloslardan tozalash, batareya uchirilgan holatda, zarurat bo‘yicha, elektr 
xo‗jaligiga javobgar shaxe tomonidan belgilagan muddatlarda o‗tkaziladi. 
25. Quyidagi holatlarda kondensatorlarni ekspluatatsiya qilish man etiladi: 
kondensatorlar ulangan shinalardagi kuchlanish, kondensatorlar nominal 
kuchlanishiiing 110% idan ortiq bo‗lganda; 
atrof-havoning harorati kondensatorning ushbu turi uchun ruxsat etilgan eng yuqori 
va eng past haroratdan ortiq bo‗lganda; kondensatorlar devorlari burtib shishganda; 
kondensator qurilmasining fazalar bo‘yicha yuklanganligi, tokning urtacha 
qiymatidan 10% dan ortiq notekis bo‗lganda; batareya toki nominal qiymatdan 
30% dan ortiq ortganda; shimdiruvchi suyu klik gomchilab okkanda; chinni 
izolyator shikastlanganda. 
26. Kuchlanishi 1000 V gacha va undan yuqori bo‗lgan kondensator 
qurilmalarining joriy ta‘miri yilda kamida 1 marta, albatta qurilmani uchirib, 
o‗tkaziladi. 
27. Kondensator qurilmalarini joriy ta‘mirlashda kuy i dani iap bajariladi: 
kontaktli ulashlarda gaykalarning tortilish darajasini tekshirish; 
megoommetr (ommetr) bilan eruvchan birikmalarning butunligini va 
kondensatorlarning zaryadsizlanish zanjirini tekshirish; 
yerga ulash konguriga tarmoqlaiishning ulanishi sifatini tashqi ko‗rikdan 
o‗tkazish bilan tekshirish; 

---

54 
izolyatorlar yuzasini, kondensatorlar, apparaturalar va karkas korpuslarini chash 
da i va boshqa ifloslardan tozalash; 
har bir kondensatorning sigimini tekshirish va kiyoslash (1OOO V dan yuqori 
kuchlanishli kondensatorlar uchun), mo‗taxassislar tomonidan amalga oshiriladi; 
izolyatsiyalangan chikarmalar va korpus orasida to‗tashish yo‗qligiga 
kondensatorlar sigimini ulchash; 
shimdiruvchi suyuklik sizib chikkan joylarni, shu jumladan kondensatorlar 
kopkoklaridagi ugish izolyatorlari o‗rnatilgan joylarni yumshok kavshar bilan 
kavsharlash; 
kondensator batareyalarining nosoz seksiyalarini yoki alohida kondensatorlarini 
almashtirish; 
avtomatik boshqarish va rostlash qurilmalarini, releli himoyani va uchirgichlar 
yuritmalari harakatlarini sinab kurish. 
28. Kondensator qurilmalarini kapital va joriy ta‘mirlash davriyligi elektr 
uskunalarni SNvaM talablariga muvofiq bo‗lishi shart. 
29. Asinxron elektr dvigatelni, kuch transformatorini va sh.u. elektr qabul 
kilgichni asosiy uskunasini ko‗rikdan o‗tkazganda yoki ta‘mirlaganda (kapital yoki 
joriy), agar ushbu uskunalar kiskichlariga kondensator yoki kondensatorlar guruxi 
bevosita ulagan va mazkur uskunalar bilan bir xonada o‗rnatilgan bo‗lsa, bir 
vaqtning o‗zida ushbu kondensatorlarni xam ko‘rikdan o‗tkazish yoki ta‘mirlash 
(mos ravishda kapital yoki joriy) kerak. 
30. Kondensator qurilmasi alohida elementlarining sigami Elektr uskunalarni 
SNvaM da keltirilgan qiymatlardan oshmasligi shart. 
Kondensatorlar 
sigimini 
ulchash 
natijalari 
bayonnomalar 
bilan 
rasmiylashtirilishi kerak. 
Sigim quyidagi qiymatlargacha yoki undan ko‗pga ortganda, kondensatorni 
uchirish va almashtirish zarur:
Kondensator 
Kondensator sigimini ortishi %, uning 
nominal kuchlanishida, V 
6300 
10500 
Sintetik suyukliklar bilan 
shimdirilganda: 
0 gabaritli 
25 
14 
Igabaritli 
20 
20 
II gabaritli 
10 
10 
Mineral moy bilan shimdirilganda: 
I gabaritli 
20 
20 

---

55 
P gabaritli 
10 
10 
Quvvati savdagichlarni kuyishi natijasida kamaygan, kuchlanishi 1050 V va 
undan past bo‗lgan kondensatorni qo‗llash, texnik mak;sadga muvoftdshkni 
xisobga olib, mahalliy yurщnomalar bilan aniqlanadi. 
31. Sanoat chastotali yuqori kuchlanish bilan profilaktik sinashlar kapital 
ta‘mirlash vaqtida o‗tkaziladi. 
Sinash kuchlanishi elektr uskunalarni SDvaM da keltirilgan qiymatlardan 
ortmasligi kerak. 
Iste‘molchilar elektr qurilmalarini texnik ekspluatatsiya qilish qoidalariga 

---

56