Ўзбекистон республикаси мудофаа вазирлиги

44-Расм. Кенгайтириш бачоги

1-бачок қобиғининг юқори қисми; 2- тўлдириш бўғизи; 3- тўлдириш бўғизи тиқини; 4- бачок қобиғининг пастки қисми; 5-радиатор билан боғлаш штуцери.

Термостатлар

Термостатлар совутиш тизими ҳароратини автоматик равишда тўғрилаб туради. Совутиш тизимида иккита термостат ўрнатилган. Улар гидромуфта кронштейнида ўрнатилган қутида 11 (44-расм) жойлаштирилган. Совуқ двигателда радиаторга сув ўтказиш клапани 9 (45-расм) ёпилган ҳолда, сув насосига ўтказувчи клапан 11 эса очиқ бўлади. Совутиш суюқлиги радиаторга ўтмасдан двигатель ичида айланиб тезроқ двигателни қиздиради. Суюқлик ҳарорати 78-82ºС етганда актив жисм 3 (цезерин ва алюмин порошок) ҳажмини кенгайтиради.

45-Расм. Термостат

1 ва 5- қобиқлар; 2-баллон; 3- актив жисм; 4 ва 10-пружиналар; 6-шток; 7 ва 12- ростловчи гайкалар; 8-резинали вставка шайба билан; 9 ва 11-клапанлар.

Актив масса баллонда 2 жойлаштирилган. Бу ҳолатда баллон 2 пастга юриб, клапанни 9 очади, клапан 11 эса сув насосига ўтказиш йўлини тўсади. Совутиш суюқлиги радиатор орқали ҳаракатлана бошлайди.
Термостатлар ишлари тартиби 46-расмда кўрсатилган.
Агар ҳарорат 80ºС дан 93ºС гача оралиғида бўлса, клапанлар 9 ва 11 қисман очиқ, бундай ҳолатда суюқлик ҳам радиатор, ҳам сув насоси орқали ҳаракат қилади.
Ҳароратни пасайиши билан актив жисм ўз ҳолатини кичайтириб, клапанлар 9 ва 11 пружина 4 ва 10 ёрдамида аввалги ҳолатига қайтади.





46-Расм. Термостатлар ишлаш схемаси
I-Термостатлар ёпиқ; I I-Термостатлар очиқ.
Насос

Насос совутиш суюқлигини узлуксиз ва мажбурий айланишини таъминлашга хизмат қилади.

Насос марказдан қочма турли, у блок цилиндрлар блоки орқа томонига ўрнатилган. Айланма ҳаракат тирсакли вал шкивидан тасмалар орқали сув насоси шкивидан 4 етказиб беради. Сув насосини мойлаш тавотница 6 орқали, насос қобиғидан чиққунча мойланади. Мойлаш учун солинган мойни сальник 8 чиқармай туради, у қобиғ 4 (50-расм) резинали қистиргич 3, орқали қайтарувчи пружина 2 ва графитли сирғанувчи ҳалқадан 1 тузилган.
Сальник насос қобиғига 10 (49-расм) прессланган.





47-расм. Совутиш тизими насоси

1-чанг қайтаргич; 2-тиргакли ҳалқа; 3-7 шарикли подшипник; 5-вал; 6-тавотница; 8-сальник; 9-туртувчи ҳалқа; 10-қобиғ; 11-крилчатка; 12-зичловчи ҳалқа; 13-қолпоқли гайка; 14-тиргакли шайба; 15-зичловчи ҳалқа обоймаси; 16-манжет.

48-Расм. Насос сальниги
1-графитли ҳалқа; 2-пружина; 3-резинали манжет; 4-қобиқ.