Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Tushunchalarni bo‗lish.
Tushunchaning hajmini unda aks etgan.
Predmetlarni ayrim guruhlarga (ayrim predmetlarga) ajratish yo‗li bilan aniqlashga 
tushunchani bo‗lish deyiladi. Bo‗lish amalini bo‗linuvchi tushuncha (hajmi aniqlanishi lozim 
bo‗lgan tushuncha), bo‗lish asosi (predmetning tushunchada fikr qilinadigan birorta umumiy 
belgisi) va bo‗lish a‘zolari (bo‗lish natijasida hosil qilinadigan tur tushunchalar) tashkil etadi. 
Masalan "Inson" tushunchasini (bo‗linuvchi tushuncha) ijtimoiy kelib chiqishiga ko‗ra (bo‗lish 
asosi) "ishchi", "dehqon", " ziyoli" (bo‗lish a‘zolari) tushunchalariga ajratish yo‗li bilan uning hajmi 
aniqlanadi. Bo‗linuvchi tushuncha - jins tushuncha, bo‗lish a‘zolari - tur tushunchalar bo‗lib, ular 
o‗zaro birga bo‗ysuniy munosabatidadir. 
Tushunchalarni bo‗lish amalini predmetlarni qismlarga ajratishdan farq qilish lozim. Masalan, 
avtomobilni kuzov, shassi, dvigatel va Shu kabilarga ajratsak, uni qismlarga bo‗lgan bo‗lamiz. 
Predmetning qismi predmetning umumiy belgilariga ega bo‗lmasligi mumkin. Shuning uchun ham 
"Kuzov avtomashinadir" degan mulohaza hosil qilsak, u xato bo‗ladi. Agar "avtomobil" 
tushunchasini "engil avtomobil", "YUk taShuvchi avtomobil tushunchalariga ajratsak, uni bo‗lgan 
bo‗lamiz. 
Bo‗lishning ikkita turi mavjud: asos bo‗lgan belgining o‗zgarishiga qarab bo‗lish va 
dixotomik bo‗lish. Birinchi turida predmetning birorta umumiy belgisi bo‗lish uchun asos qilib 
olinib, uning o‗zgarishiga muvofiq holda predmetlarning ayrim guruhlari aniqlanadi Masalan 
burchakning o‗zgarishiga qarab "uchburchak" tushunchasi uchta tur tushunchaga : "to‗g‗ri burchakli 
uchburchak", "o‗tmas burchakli uchburchak", "o‗tkir burchakli uchburchaklarga ajratiladi. Bo‗lish 
asosi qilib bo‗linuvchi tushunchaning mazmunida fikr qilinadigan har qanday umumiy belgini olish 
mumkin. Masalan "uchburchak" tushunchasini tomonlariga qarab "teng tomonli uchburchak", " 
teng enli uchburchak" "turli tomonli uchburchak tushunchalariga ajratish mumkin.