NAZORAT UCHUN SAVOLLAR:
1. Polivitamin darxt-buta o ‘simliklar va ulaming farmakologik
xususiyatlari haqida m a’lumot bering.
2.Alkaloidli o ‘simliklar va ulaming farmakologik xususiyatla
ri ni ayting.
3.M arjondaraxt, chetan, o ‘rik, anjiming farmakologik xususi-
yatlarini ayting.
4. Rutinga boy xomashyo beruvchi daraxt turlari va ulaming far
makologik xususiyatlarini aytib bering.
5 .Qon bosimini pasaytiruvchi daraxt turlari va ulaming farma
kologik xususiyatlarini aytib bering.
6.Efedra (zog‘oza) o ‘simligining farmakologik xususiyatini tu-
shuntiring.
7. Eman va qayin darxtlarining farmakologik xususiyatlarini tu-
shuntiring.
8.D orivor yong'oqmevali o'sim liklarni farmakologik xususiyat
larini tushuntiring.
9.D orivor moysimon mahsulotlar beruvchi daraxt-butalarga mi-
sol keltiring.
10. Malina va maymunjonning biokimyoviy tarkibi va farma
kologik xususiyatlarini aytib bering.
V BOB
0 ‘R M 0N L A R N IN G VA INTRODUKSIYA QIIJNG AN
DORIVOR 0 ‘T 0 ‘SIM M KI,ARNING SHIFOBAXSHLTK
XUSUSIYATLARI
Eron /irasi (Куииум персидский ) -
Runiumpersicum (Boiss) K.Pol.
Zira selderdoshlar (soyabonguldoshlarj
Apiaceae (Umbelliferae)
oilasiga mansub bo'lib, bo'yi 40-60 sm bo'ladigan ko'p yillik o ‘t
o ‘simlik.
Poyasi tik o'sadi, o 'rta qismidan boshlab qalqonsimon shox-
langan. Ildi/ oldi barglari uzun bandli, keng uchburchaksimon, uch
bo'lakli, bo'laklari uzun bandli, nishtarsimonbo‘lakchalarga patsi-
mon qirqilgan, bo'lakchalari o ‘z navbatida uzunasiga ikki marta
patsimon qirqilgan, poyasidagi barglari ipsimon bo'lakchalarga
patsimon qirqilgan bo'lib, bandi yordamida poya va shoxlarida ket-
ma-kel o'm ashgan. Oq rangli, besh bo'lakli gullari murakkab soya-
bon gulto‘plamiga joylashgan. Mevasi - chiziqsimon, q o ‘shaloq
doncha. Zira iyunda gullaydi, mevasi iyulda etiladi.
Zira Markaziy Osiyoning tog'li hududlaridagi yumshoq tuproqli
janubiy qiyaliklarda o'sadi. Ziraning xalq tabobatida mevasi ishla
tiladi. Mevalari yetilganda o'sim lik o'rib olinadi, bog'lab xirmonda
biroz quritiladi. So'ngra uni yanchib, mevasi shamolda sovuriladi va
tozalab olinadi. Zira mevasi milliy taomlarga ziravor sifatida qo'lla-
niladi. Mevasi tarkibida 3% gacha efir moyi, 13,6% yog‘, oqsil va
boshqa moddalar bor. Efir moyi karen, simol, terpinolen, karvon,
linalool, karvakrol va boshqa terpenoidlardan tarkib topgan.
Xalq tabobatida zira qadimdan ishtaha ochuvchi, sog'liqni yax-
shilovchi, yaralarni davolovchi vosita sifatida hamda gastrit kasal
liklarida ishlatib kelinadi. Ibn Si no ham o 'z vaqtida zirani shu
maqsadlar uchun qo'llagan. M evasining kukuni qorin og'rig'ini
qoidirish, taloq (qorajigar) shishini yo'qotish, mevasining sirkadagi
damlamasi esa burundan qonoqishini to'xtatish uchun ishlatiladi.
Qovurilgan mevasi siydik haydovchi vosita sifatida qo'llaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |