‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Tioglikozidlar. 
Aglikonlari tarkibida 
oltingugurt 
bo'lib.
S-glikozidlarga kirgan. Bulardan sinigrin glikozidini saqlovchi xan- 
tal urug‘ining dori preparatlari yalig‘lanish kasalliklarida (miozit, 
bronxit, shamollash va boshqa), urug‘ va undan tayyorlangan xan- 
tal ishtaha ochish uchun ishlatiladi. Bu glikozidlar, ayniqsa, but- 
guldoshlar (krestguldoshlar) oilasining (xantal, xren turi, sholg‘om, 
rediska, salat, ja g ‘-jag‘ va boshqalar) u ru g i, ildizi va bargi tarkibida 
ko ‘p b o iad i.
Oshlovchi moddalar 
(
tanidlar).
0 ‘simliklardan olinadigan 
yuqori molekulali murakkab organik birikmalar aralashmasi b o ‘lib, 
o ‘simliklaming hamma organlarida 70% gacha to ‘planishi mum­
kin. Hayvonlarning xom terisini oshlash xususiyatiga ega b o ‘lib, 
k o ‘p atomli fenollar unumida tashkil topgan. Ular ra ’noguldoshlar, 
dukkakdoshlar, korakatdoshlar, torondoshlar, korakayindoshlar, 
pistadoshlar va boshka o ‘simlik oilalari vakillari tarkibida k o ‘p 
to ‘planadi, ayniqsa oshlovchi totim, xandon pista, tol, eman, toron, 
shovil kabi o ‘simliklar tarkibida k o ‘p b o ‘ladi.
Tanidlar am orf holidagi yuqori molekulyar fenol moddalar 
b o ‘lib, suvda, spirtda va sirka kislotaning etil efirida yaxshi hamda 
boshka organik erituvchilarda yomon eriydi yoki butunlay erimaydi. 
Oshlovchi moddalaming suvdagi eritmasi qo‘n g ‘ir rangli, hidsiz va

---

Inirishtiruvchi mazali, kuchsiz kislotali xossaga ega kolloid eritma: 
preparatlari va ulami saqlovchi o'sim liklardan tayyorlangan dorivor 
vositalar tibbiyotda m e’da-ichak kasalliklarida (ich ketishi, kolit), 
og'iz va tomoq shilliq qavatlarining yallig'lanishi (stomatit, gingivit 
va boshqa) kasalliklarini, teri kuyganini, surunkali gush (ckzema) 
hamda yaralami davolashda burishtimvchi va bakteritsid vosita sifa­
tida hamda ichakdan qon oqishini to'xtatish uchun ishlatiladi.
Uglevodlar. 
Alifatik polioksikarbonal birikmalar va ularning 
ko'plab hosilalari hisoblanadi. Ular monosaxaridlarga, oligosax- 
aridlarga va polisaxaridlarga ajratiladi. O 'sim liklarda monosa- 
xaridlar fotosintezning birlamchi mahsuloti hisoblanadi. Ulardan 
keyinchalik glikozidlar, polisaxaridlar, aminokislotalar, polifenollar 
sintez qilinadi. O 'sim liklarda polisaxaridlaming 2 sinfi sintez qili- 
nadi: strukturali polisaxaridlar (pektin birikmalar, sellyuloza, gemit- 
sellyuloza) va zahira polisaxaridlar (kraxmal, fruktozanlar). Birinchi 
polisaxaridlar xo'jayra devorlarini shakllanishida ishtirok etsa, ik- 
kinchilari energetik zaxira sifatida (kraxmal) yig'iladi.
K aro tin o id lar Ular yog'da eruvchan sariq, qizil, olovrang pig- 
mentlar b o'lib triterpenlarga mansub birikmalar hisoblanadi. Ular 
yuksak o'sim liklar, zam burug'lar va bakteriyalar tomonidan sintez 
qilinadi, tirik organizmlar ularni sintez qilmaydilar, balkim A vi­
tamini sintezi uchun foydalanadilar. Alfa, beta va gamma karotin- 
lar, likopin, zeaksantin, violaksantin, flavoksantin ko'rinishida 
yig'iladilar, sabzida, n a ’matak mevasida, chetan, smorodina, 
Chakanda, o'rik, oshqovoq, timoqgul gulida, salatda, shpinatda ko'p 
uchraydi. O 'sim likda ular fotosintez jarayonida muhim rol o'ynaydi.