‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Glikozidlar 
tabiatda keng tarqalgan kimyoviy birikmalar, ular 
o'sim liklarda kimyoviy jarayonlarda regulyatorlar vazifasini bajara- 
dihir. 1‘archalangandaqandvaqand bo'lm agan (aglikon)qismini hosil 
qiluvchi murakkab organik birikmalarga aylanadi. Glikozidlaming 
aglikonlari turli kimyoviy tuzilishiga ega bo'lganligi uchun ular- 
ning li/ik-kimyoviy xossalarini analiz qilish usullari, odamlar va 
hayvonlar organizmiga farmakologik ta’siri turlicha bo'ladi.
Rcspublikamiz florasida uchraydigan glikozidli tarkibga ega 
o'sim liklam i o'rganishga O.S. Sodiqov [26], N.K. Abubakirov,
S.Yu. Yunusovlaming [26] tibbiyot uchun muhim ahmaiyat kasb 
etgan tadqiqotlari bag'ishlangan.

---

Hamma glikozidlar suvda yaxshi, spirtda yomon eriydi, organik 
eritmalarda erimaydi; aglikonlari, aksincha suvda erimaydi, spirtda 
turlicha, organik erituvchilarda yaxshi eriydi. Qand qismi (mono- 
saxaridlar, disaxaridlar, trisaxaridlar va boshqalar.) aglikonga kis- 
lorod, oltingugurt orqali yoki bevosita uglerod atomiga birikadi. 
Glikozidlami o ‘simliklarda hosil b o iish i biokimyoviy glikozidlash- 
ish yo‘li bilan, glikoziltransfcraz fermenti ishtirokida sodir bo‘ladi. 
Glikozidlaming eng muhim donorlari - nuklcoziddifosfatqandlar 
(ADF, UDF) hisoblanadilar. Tibbiyotda ko‘proq yurak glikozidlari 
ishlatiladi, ular kardiotonik faollika egadirlar.
Glikozidlar gomoglikozidlar (polisaxaridlar), tioglikozidlar, 
sianogen glikozidlar, monoterpen glikozidlar (achchiq glikozidlar), 
triterpen glikozidlar (saponinlar), steroid glikozidlar (yurak gliko­
zidlar, steroid saponinlar), antraglikozidlar va boshqa sinflarga 
boMinadi. Glikozidlar tabiatda (o‘simlik va hayvon mahsulotlarida) 
keng tarqalgan. Ular efirga o ‘xshash birikma b o ‘lgani uchun issiq- 
lik, suv va fermentlar ta ’sirida tez parchalanadi. Bu — glikozidlar 
saqlovchi dorivor o ‘simliklar va ularning mahsulotlarini y ig ‘ish, 
quritish, saqlash hamda dori shakllari tayyorlash vaqtida hisobga 
olinishi zarur. Aglikonning kimyoviy mohiyatiga va strukturasiga 
ko‘ra glikozidlar sianogen glikozidlar (tarkibida sinil kislotasi bor 
birikmalar mavjud), yurak glikozidlariga, saponinlarga, antragliko- 
zidlarga, fenol glikozidlariga va achchiq glikozidlarga ajratiladi.