Ўзбекистон республикaси иқтисодий тaрaқҚиёт

 
 
RAQAMLI IQTISODIYOTGA O’TISH SHAROITIDA ELEKTRON 
TIJORATNING O
‘
RNI 
 
Islamova F.S. 
–
 Toshkent arxitektura-qurilish instituti 
Elektron tijorat zamonaviy iqtisodiyotning ajralmas qismiga aylandi desak 
mubolag’a bo’lmaydi. Hozirgi vaqtda iste'molchilar, tijorat tashkilotlari o’zlariga 
kerakli bo’lgan
tovarlarni Internet orqali sotib olishyapdi. Chunki Internet tarmog’ida 
oldi-
sotdi uchun ko’pdan ko’p reklamalar keng o’rin olgan. End
i aholining aksariyati 
tarmoqdagi tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanyapti.
Elektron tijorat - bu foyda olish maqsadida barcha moliyaviy va tijorat 
operatsiyalarini 
o'z 
ichiga 
olgan 
kompyuter 
tarmoqlarida 
kompleks 
avtomatlashtirishga asoslangan tijorat faoliyatidir. 
Elektron tijorat quyidagilarni o'z ichiga oladi: 
• elektron ma'lumot almashish (Electronis Data Interchange, EDI),
• elektron kapital harakati (elektron mablag'larni o'tkazish, EFT),
• elektron savdo (inglizcha elektron savdo),

---

498 
• elektron p
ul (elektron naqd), 
• elektron marketing (elektron marketing),
• elektron bank (elektron bank),
• elektron sug'urta xizmatlari (elektron sug'urta).
Bugungi kunda kompyuter tarmoqlarida olib borilayotgan tijorat marketing, bank 
va boshqa faoliyat yo'nalishlarini birlashtirib, Elektron tijorat bilan shug’ullanuvchi 
mutaxassislarga keng ish bilan ta'minlash imkoniyatini bermoqda.
Internet-xizmatlarning jadal rivojlanishi elektron tijorat infratuzilmasini tashkil 
etish va saqlash, xarajatlarining pasayishini, reklama xarajatlarini kamayishini 
ta'minlamoqda. 
Xaridor uchun elektron tijoratning asosiy afzalliklaridan biri bu mahsulot va 
uning tanlovi to'g'risida ma'lumot olish uchun vaqtni sezilarli darajada tejashdir. 
Elektron tijoratning huquqiy asosi mamlakatimizda elektron operatsiyalarni 
huquqiy tartibga solishni ta'minlaydigan normativ-huquqiy hujjatlardir. Elektron 
tijoratni amalga oshirish uchun hamma ushbu normativ-huquqiy hujjatlarga amal 
qilishi kerak. Ta'limdagi elektron tijorat Internet orqali taqdim etiladigan tijorat 
faoliyatini tavsiflovchi asosiy atamalar va tushunchalarni, tuzilma va munosabatlarni 
o'rganishga imkon beradi, apparat va dasturiy ta'minot talablarini, Internetdan 
foydalanish bilan bog'liq huquqiy masalalarni ko'rib chiqadi. Jahon elektron tijorat 
bozorining dinamikasi va elektron tijorat rivojlanishining iqtisodiyotga ta'sirini 
o'rganadi. Shu sababli, elektron bozorda tijorat muammolarini samarali echimini 
ta'minlash yuqoridagi tushunchalarni bilish, Jahon elektron tijorat bozorining 
dinamikasini doimiy o’rganib borishdan iboratdir. 
Bugungi kunda eng zamonaviy yo’nalish elektron tijorat sohasidagi faoliyat sizga 
har doim tadbirkorlik yangiliklari va yuqori texnologiyalar to'lqinida bo'lishga imkon 
beradi. Bundan tashqari, elektron tijorat haqida ma'lumot Internetda tovar va xizmatlar 
yoki faoliyatni sotadigan o
‘
z biznesini ochmoqchi bo'lgan deyarli har bir kishi uchun 
zarur hisoblanadi. Faoliyatni dastlabki bosqichini masalan, Telegramda tijorat kanalini 
ochish bilan boshlash mumkin. Masalan: turli yo’nalishni tanlash mumkin: ta'lim, 
bilim, tarix, musiqa, kino, mutaxassislik, yangilik, aforizmlar, psixologiya, IT, dizayn, 
avtomobil, qurilish materiallari, kiyim-kechak, poyabzal, maqollar, kun fotosurati, 
testlar, maslahatlar, yangiliklar va boshqalardir. 
Telegram kanalini ochamiz 
, 
“Настройки”
buyrug’iga kiramiz 
So
’
ng 
“Создать канал”
ni bosamiz

---

499 
Kanalga nom beramiz va 
Создать 
buyrug
’
ini bosamiz 
Ilovadan 
“Публичный канал”
ni belgilaymiz va havolani nomini keltiramiz. 
Saqlaymiz va ishtirokchilarni qo
’
shamiz 
Kanalni yurgizamiz 

---

500 
Kanalda so’rovnomalar o’tkazish ham mumkin. Buning uchun “Создать
опрос”
buyrug’i tanlanadi. Turli savollar berib kanalga bo’lgan qiziqishni ortirishingiz 
mumkin 
Xulosa qilib aytganda, Internet orqali olib borilayotgan tijorat uy sharoitida 
ishlashga imkon berib qolmay, o'zini ustida ishlashga, o'rganishga imkoniyat yaratadi. 
Bundan tashqari, mantiqiy fikrlash, ish qobiliyatlari va mijozlar bilan aloqa qilish, 
«bozorni his qilish» 
va dolzarb tendentsiyalardan qolishmaslik kerakligini o’rgatadi.