Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув

2.2 Sinf rahbari tarbiyaviy faoliyatining shakl va metodlar.
So’nggi yillarda sinf rahbarining faoliyati turli shakl va metodlar bilan boyitildi. Tarbiyaviy ishlarni tashkil etish va o’tkazishda o’quv yurti jamoat tashkilotlarining roli tobora oshirildi. Ushbu ishni tayyorlashdan maqsad o’quv yurtining sinf rahbariga xozirgi vaqtda mamlakatda uzluksiz ta’limning yagona tizimini yaratish borasidagi ish uslublarini har tomonlama keng joriy qilish va metodik yordam ko’rsatishdan iboratdir. Ideologik muassasalar sifatida o’quv yurti oldiga muhim tarbiyaviy vazifalar ko’yilgan, bu esa ayni vaqtda har bir sinf rahbarining asosiy vazifalarni xisoblanadi, shunday qilib.Alohida sinf birlashib o’quv yurtini tashkil etadilar. Alohida sinf jamoalari ko’lga kiritgan ta’lim va tarbiya borasidagi muvaffaqiyatlar butun o’quv yurti jamoasining muvaffaqiyatini ta’minlaydi. Shu nuqtai nazardan sinf rahbarining ma’suliyati jamiyat oldida rahbarlik ma’suliyatidan kam emas.Shuning uchun maktab direktorlari sinf rahbari vazifasiga tajribali, tashkilotchi, mexnatsevar, maxoratli, yosh avlodni sevadigan o’qituvchilarni tayinlab, ular bilan muntazam ish olib boradilar. Sinf rahbarining muhim vazifalaridan biri-bu o’quvchining o’qishga bo’lgan havasi, e’tiqodi va bilim, qobilyatini rivojlantirish, kasb-xunarga bo’lgan layoqatini, yosh va ruhiy xususiyatlar asosida rivojlantirish, har bir o’quvchining bo’lg’usi xayoti rejalarini amalga oshirish, o’quvchilarning salomatligini muxofaza qilishdan iborat. Faollarga ishonish, ularning sinf jamoasi orasida obro’sini ko’tarish, o’z vaqtida ularga tegishli yordam ko’rsatish sinf rahbarining bevosita asosiy vazifasidir. Shuningdek,sinf rahbarining tashkilotchilik funksiyasi tarbiya jarayonida muhim vosita sanaladi. Chunki, tashkilotchilik tushunchasining o’zi keng maxnoga ega. Maxsus bir maqsadni ko’zlab u yoki bu ishni tadbiriy choralarnitashkil etish sinf rahbaridan katta malaka va maxsus mahoratni talab qiladi.
Tashkilotchilik funksiyasi bir necha elementlarga bog’liqdir:
A. O’tgan ishlarni tashkil qilish, uning muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligi sabablarini belgilab olish.
B. Sinfda o’tkaziladigan barcha ishlar tarbiyaviy xaakterga ega bo’lib, ma’lum maqsadni ko’zlab o’tkazilishi va sinf rahbari turli tarbiy ishlarni o’tkazishda oldin shu ishning modelini tuza bilish lozim.
D. Sinf rahbari oldiga qo’yilgan maqsadga yetishish uchun o’z oldiga aniq vazifa qo’ya bilish lozim.
E. Sinf rahbari har bir tarbiriy choralarni amalga oshirishda o’qituvchi va o’quvchilarning qobiiliyatlariga qarab, vazifalarni taqsimlash, ma’lum reja asosida tarbiyaviy tadbirlarning o’tazish o’rni, vaqti, soati, javobgar shaxslar va tizimligini aniqlash lozim.
F. Ma’lumki tarbiyaviy ish bajarishda bajaruvchi kishilarni to’g’ri taqsimlash, ishga boshqa o’qituvchilarni, ota-onalar, o’quvchilar, otalik tashkilotlari va ish obektini aniqlash lozim.
Sinf rahbarining asosiy faoliyati esa quyidagilarni bilishni talab etadi.
1. Har bir o’quvchini shaxs sifatida o’rganish.
2. O’quvchilarning sinfda tarbiyalashni tashkil etish.
3. Talablarning bilim-tarbiyasini oshirish va ularning tartib intizomini mustahkamlash.
4. Sinfda darsdan tashqari ishlarni tashkil etish va o’tkazish.
5. Fan o’qituvchilarining tarbiyaviy ishlarini ( koordinatsiyalash) birlashtirish.
6. O’quvchilarning ota-onalari bilan ishlash.
7. Sinf rahbari fan o’qituv ishlariga nisbatan tarbiyaning ko’p qirrali muhim vazifalarini bajaradi.
Shuning uchun uning oldiga juda katta pedagogik va psixologik talablar qo’ygan, bu talablar tarbiyaviy ishlarni yuqori darajaga ko’tarishda muhim rol o’ynaydi. Demak, yuqoridagilarga tayangan holda sinf rahbarining faoliyatiga nisbatan qo’yilgan talablar quyidagilardan iborat;
a.Yuqori g’oyaviylik va onglilik.
b. Sinf rahbari katta obro’ga ehtiromga va hurmatga ega bo’lishi
d. Pedagogik mahorat
e. Madaniy qobiliyatning mavdudligi
f. Pedagogik odobga ega bo’lish
g.Yosh avlodga nisbatan hurmat va ehtiromda bo’lish
h. Tashkilotchilik malakasi va mahoratiga ega bulish
i. Tarbiya ishlariga nisbatan ijodiy munosabatda bo’lish
j. Sinf rahbari kasbini yuqoriga ko’tarish va mustaqil bilim olish qobiliyatiga ega bo’lish.


Xulosa.

Pedagoglarda biz albatta oliyjanoblik hissini tarbiyalashimiz shart.Oliyjanoblik qalbning o’ziga xos holatidir.Bu holat insonda sokinlik, hurmat, mehr, g’urur hislarining qo’shilishidan hosil bo’ladi. Pedagogning o’quvchilarga bo’lgan nisbatan bo’lgan munosabati mehr, hayrihohlik va yordamida iborat bo’lishi kerak. Ma’lumki rivojlanish uchun yordam berish murakkab jarayon bo’lib, o’quvchilar oldgiga qo’yib o’zi chetda qarab turishi va faqat shu talablar qanday bajarilayotganligini kuzatib borishi yetarli degan xulosaga kelgan pedagoglar katta hatoga yo’l qo’yadilar. Rasmiy hujjatlarga sinf rahbarining vazifalari qisman bayon qilingan bo’lsa ham biz quyida sinf rahbarining vazifalarini aniq tarzda ko’rsatishni zarur deb bildik.

Sinf rahbarining vazifalari:
1. Anatomik, fiziologik va psixologik xususviyatlarini o’rganish.
2. O’quvchilarning kundalik davomati odob, xulqi va jamoat ishlariga qatnashishini tekshirib borish.
3. O’quvchilarning rejimga rioya qilishlari va uyga berilgan vazifalarni tayyorlab borishlarini kuzatish.
4. Sinfda ishlaydigan fan o’qituvchilari bilan majlis o’tkazish
5. Darsda o’quvchilarning davomatini ta’minlash, sinfda va maktabda navbatchilikni tashkil etish , xonani jihozlash, xonadagi o’quv asboblarini saqlashga o’rtgatish, o’quvchilarning qiyinchiliklarini nazorat qilib ular bilan suhbat o’tkazish
6. Sinf majlichlarini tizimli va tartibli o’tkazish
7. «Kamolot» tashkiloti bilan ish rejalariga muvofiq darsdan tashqari ishlarini tashkil etish.
8. O’quvchirlarning darsdan tashqari o’qishlari va anjumanlarini o’ikazish
9. Sinf o’quvchilari bilan sport, harbiy vatanparlik tarbiyasi borasida tadbiriy choralar ko’rish, o’quvchilar sog’lig’ini muntazam nazorat qilish, jismoniy tarbiya o’qituvchilari, harbiy ta’lim o’qituvchilari bilan doimiy aloqada bo’lish
10. O’quvchilarni rag’batlantirish va zarur vaqtlarda ularga nisbatan chora ko’rish.
11. O’quvchilarning ota-onalari bilan tarbiya borasida doimiy aloqada bo’lish va ular bilan individual suhbatda bo’lish.
12. O’quvchilarning shaxsiy va sinfga oid hujjatlarni tartibli olib boorish.
O’qituvchi bilan o’quvchilar o’rtasidagi hamkorlik shaklantirishda pedagog o'z fuksiyasini muvaffaqiyatli bajarishi, avvola, o'quvchilar jamoasiga, o'quvchilar shaxsining shakllanishiga, ularning keyingi hayotiga mustaqil qadam qo'yishi uchun tayyorgarlik darajasiga bog'liq bo'ladi.Bu o'rinda tarbiya beruvchining shaxsi hal qiluvchi omil sifatida namoyon bo'ladi. Chunki, o'quvchi yaxshi o'qishi mumkin,tartib intizomli bo'lishi mumkin, lekin u o'quvchilarda jamoaga nisbatan birlashish bo'lmasa, bu o'rinda o'qituvchi shaxsi o'z oldiga qo'yilgan ijtimoiy talablar to'la qonli bajarilmagan hisoblanadi. Ko'proq tajribaga ega bo'lgan pedagog bevosita o'z tajribasidan foydalanib ba'zida o'quvchilar bilan munosabatda bo'lishadi.Bular ko'pincha qaltis munosabatlar bo’lib oxiri salbiy munosabatlarni keltirib chiqarishiga sabab bo'lib qoladi, Eng samara beradigan ta'sir bu biror 'bir shaxs yoki ob'yekt orqali bo'lib, uning mohiyati qo'yidagicha.Pedagog o'zining ta'sirlarini ob'yektni tirab turuvchi guruh a'zolariga, ota - onalariga, yaqinlari orqali amalga oshirishga intiladi.Ko'pincha bunday ta'sirlarni o'smir yoshidagi o'quvchilarda qo'llasa ancha foydali bo'ladi.Bu usul referent shaxs orqali munosabatga kirishish bilan o'quvchilarga tarbiya berish deb tushunish mumkin.O'qituvchining o'quvchilar ta'sir o'tkazishlari xarakter xususiyatidan kelib turli tuman bo'lishi mumkin. Ijtimoiy va pedagogik psixologiyada o'qituvchi ta'sirini maqsadga yo'nalganlik va maqsadga yo'nalmaganlik tiplariga ajratish mumkin. Maqsadga yo'nalganlik - bu pedagog tomonidan maxsus tashkil qilinadi.Bu ta'sirning asosiy sharti pedagog tomonidan ta'sirning kerakligidir. Shuning uchun ham maqsadga yo'nalganlik ta'sirining rejalashtirilganligi va anglanganligi bilan muhim xarakterga egadir, Ba'zi hollarda pedagog tomonidan rejalashtirilmagan, anglanmagan tarzda o'quvchilar bilan munosabatlar o'rnatishga va tarbiyaviy ta'sir o'tkazishga harakat qilinadi. Buning oqibati noxush holatlarga olib kelishi mumkin -ki, o'quvchilar bilan shaxslararo munosabatlar buzilishi, o'quvchilar o'zlarini bunday pedagoglardan olib qochishi kabi pozitiv hodisalar kiritiladi.
Vatanimiz yosh avlodiga ta'lim va tarbiya beruvchi o'qituvchi avvalo o'zining dunyoqarashi aniq ma'naviy yo'nalishi g'oyaviy - siyosiy e'tiqodining yuksak darajada ekanligi bilan boshqalardan ajralib turishi kerak. O'z hayotini xalqqa xizmat qilishga bag'ishlangan o'qituvchigina o'z vazifasini munosib tarzda ado etishi kerak.