Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалик вазирлиги андижон қишлоқ ХЎжалик институти

21-расм.
 
Органик ўғитни дарахт ва бутасимон ўсимликлар 
илдизи ѐнига соладиган машина схемаси:
1
— ғилдирак; 
2 — 
редуктор; 
3 — 
кўмгич; 
4 — 
кўндаланг 
транспортѐр; 5 — тупроқ тилгич; 
6 — 
рама; 7— тиргак; 
8 — 
кардан 
вали; 
9 
— гидросилиндр; 
10, 11 
— майдаловчи барабанлар; 
12 — 
кузов. 
Ҳозирги вақтда хорижий давлатларда суюқ минерал ўғитдан 
фойдаланиш кенг тарқалган, чунки, биринчидан, қуритишга 
сарфланадиган маблағ тежалиши сабабли, суюқ ўғит арзонроқ
бўлади. Иккинчидан, суюқ ўғитни ўсимликлар тўлиқроқ 
ўзлаштиради. Учинчидан, қуритилган ўғит гигроскопик бўлиб, қотиб 
қолади, уни майдалашга қўшимча меҳнат сарфланади.
Суюқ минерал ўғит солиш машиналари кўп нусхаларда ишлаб 
чиқарилади. Бундай машина (22-расм) катта ҳажмга эга бўлган 
систерна ўрнатилган ярим прицепга ўхшаган бўлади. Машина 
қисмлари ҳаракатни тракторнинг қувват олиш валидан олади. 
Вакуум насос 18 систернани тўлдириш, насос 
12 
эса ўғитни 
систернадан сочувчи учликларга юбориш учун хизмат қилади. 
Машина гектарига 10—40т суюқ ўғит сочиши мумкин. Ўғит сочиш

---

36 
миқдори сочувчи учликларни алмаштириш ва машина тезлигини
ўзгартириш ҳисобига ўзгартирилади. Учлик 
8 
лардан отилиб 
чиқаѐтган суюқлик қайтарувчи тўсиққа тегиб, дала бўйлаб бир текис 
сочилади. Қамров кенглиги 8—10 м. 
 
22-расм.
 
Суюқ ўғит сепкич:
1
— систерна; 
2 — 
люк; 
3 
— сақлагич клапани; 
4 — 
штанга; 
5, 6, 11 
— 
эластик қувурлар; 7 — қайтарувчи тўсиқ;
8 — 
учлик; 
9 — 
ѐпқич;
10 
— ричаг;
12
— насос; 
13, 17 
— тасма;
14 
— тиркагич; 
15 — 
кардан вал;
16 — 
ҳаракат юритмаси; 
18—
вакуум-насос; 
19 
— 
вакуумметр; 
20— 
труба.
 
Аммо, амалиѐтда асосан, кукунсимон ва доналанган минерал 
ўғитларни ерга солиш кенг тарқалган. Бундай ўғитдан тупроққа 
асосий ишлов беришдан олдин, ер юзасига ѐппасига сочиш ѐки 
култивациялаш вақтида маълум чуқурликка кўмиб кетиш усуллари 
билан фойдаланилади. 
Замонавий ўғит сочкичлар, асосан, айланувчан дисксимон ишчи 
қисмлар билан жиҳозланмоқда. Мисол сифатида 23-расмда кенг 
тарқалган осма ўғит сочкич схемаси келтирилган. Бундай 
машинанинг қамров кенглиги 6—12 м бўлгани (ўғит турига қараб) 
сабабли, инн боғлар шароитида ишлатиш қулайдир. Бу машина 
нафақат ўғит сочишда, ҳатто яшил ўғит (сидерат) сифатида 
ишлатиладиган ўсимлик уруғини сочишда ҳам ишлатилади. Бу ишни 
машинага шамолтўскич ўрнатиб бажариш маъқул бўлади. 
Бункер кесик конуссимон шаклга эга бўлиб, унинг ичига ў ғитни 
тўзитиб турадиган чивиқлар жойлаштирилган. Бункердан ўғит 
чиқадиган тирқишни махсус ричаг 
3 
ни буриш ҳисобига 
ўзгартирилади. Бункер тубидаги планка 
7
айланаѐтиб, ўғитни 
тирқишдан итариб чиқаради. 
Машина қисмларига ҳаракат тракторнинг қувват олиш валидан 
келади. Бу ҳаракат бункердаги ўғит итарувчи планка ва 
тўзиткичларни ҳамда ўғит сочувчи дискларни ишлатади. 

---

37