Ўзбекистон республикаси ќишлоќ ва сув хўжалиги вазирлиги


-жадвал Вилоятлар бўйича ер ва сув билан таъминланганлик даражаси, 2005 йил



Download 0,77 Mb.
bet7/83
Sana21.06.2022
Hajmi0,77 Mb.
#689550
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   83
Bog'liq
r4sxim

1.1-жадвал
Вилоятлар бўйича ер ва сув билан таъминланганлик даражаси, 2005 йил



Вилоятлар



Аћоли жон бошига тўѓри келади

1 гектар суѓориладиган
ерга тўѓри
келади, минг м3

Суѓориладиган ерлар, га

Сув ресурслари, минг м3

Ќораќалпоѓистон Республикаси

0,31

5,2

16,6

Андижон

0,12

1,36

16,5

Бухоро

0,18

2,83

14,7

Жиззах

0,29

3,06

9,0

Ќашќадарё

0,21

2,81

11,1

Навоий

0,15

2,71

13,4

Наманган

0,11

1,55

9,4

Самарќанд

0,13

1,41

9,8

Сурхондарё

0,17

2,27

14,1

Сирдарё

0,43

5,27

10,5

Тошкент

0,16

1,30

8,8

Фарѓона

0,13

1,64

12,6

Хоразм

0,19

3,35

18,5

ЖАМИ

0,17

2,24

12,2

Сувнинг мамлакат ћудуди бўйича таќсимланишидаги нотекислик унинг мавсумий ўзгаришлари туфайли кучайиб боради. Сув баланси ва унинг йил, фасллари бўйича таќсимланишига дарёларнинг сув билан таъминланиш ћарактери катта таъсир кўрсатади. Мамлакатимиз кўпчилик дарёлари учун асосий манба тоѓлардаги ќордир. Бундай районларда асосий сув оќими баћор фаслига тўѓри келади. Амударё ва Сирдарё учун асосий сув манбаи музликлар ћисобланади, сувнинг катта ќисми ёз фаслида оќади. Дарё сувларининг йил фасллари бўйлаб ноќулай таќсимланиши сув ресурсларидан фойдаланишни ќийинлаштиради ва хўжалик балансларида тангликни вужудга келтиради. Чучук сув танќислиги сув ресурсларнинг асосий ќисми экинларни суѓоришга кетадиган ќурѓоќчил минтаќада айниќса кескин сезилади. Сув танќислигини ќисќартириш, таъминотини яхшилаш маќсадида Орол денгизи ћавзасида ќатор сув омборлари ва бир ќанча йирик каналлар ќурилди. Буларга сув сиѓими 20 млрд. м3 келадиган Норин дарёсига ќурилган Токтагул сув омбори, ћар бири 2 млрд. м3 сув сиѓдирадиган Андижон ва Чорвоќ сув омборлари, 4 млрд м3 ћажмига эга Ќайраќќум сув омбори, 3,75 млрд м3 сув сиѓдирадиган «Чордора» сув омбори Сирдарё ћавзасида, 10 млрд. м3 ћажмига эга бўлган Амударё ћавзасидаги Нурак ва Туямуюн сув омборлари, 2 млрд. м3 сув сиѓимига эга бўлган Талиморжан сув омборининг ќурилиши бутун Орол денгизи ћавзасида ташкил топадиган сув танќислигини бирмунча юмшатилишига олиб келади. Мамлакат вилоятларида сув таъминотини яхшилаш маќсадида бир ќанча йирик каналлар ќурилди. Булар жумласига «Катта Фарѓона», «Катта Андижон», «Катта Наманган» каналлари Фарѓона водийсида, «Жанубий Мирзачўл» канали Жиззах ва Сирдарё вилоятларида, «Паркент» ва «Тошкент» каналлари Чирчиќ дарёси воћасида ќурилди.
Амударё воћасида «Ќарши магистрал» канали, «Аму–занг», «Амубухоро» канали, «Ќораќум» ва бошќа ќатор каналлар ќурилди.
Буларнинг ћаммаси ќишлоќ хўжалигини, энергетикани, саноат ва халќ хўжалигининг ћамма тармоќларида мавжуд сув заћираларини тартибга солиш ва улардан тўѓри фойдаланишни йўлга ќўйишига ќарамасдан тармоќларни сув билан таъминлашни уддасидан чиќа олмаяпти. Шунинг учун ћам саноат ва ќишлоќ хўжалиги ишлаб чиќариши тараќќиётининг юксак суръатлар билан ривожланишининг ички районларнинг иќтисодий ривожланишига жалб этилиши ер усти сув заћираларидан анча оќилона фойдаланиш ва уларни ќайта таќсимлашни яхши йўлга ќўйилишини талаб этади. Бунинг учун эса сув хўжалиги тадбирларини ћал этишда комплекс ёндошув зарур бўлади. Сув ресурсларидан комплекс фойдаланиш нафаќат дарёлар, ћавзалари бўйича балки вилоятлар бўйича ћам кўриб чиќилиши керак. Бунда табиий мућитнинг таркибий ќисми бўлган сув ресурслари моддий табиий ресурсларни оќилона ихтисослаштириш ћамда улардан самарали фойдаланиш асосида халќ хўжалик тармоќларини ћудуд жићатдан ташкил этишни шартлайди.
Сув ресурсларнинг вужудга келаётган танќислиги шароитида сувга бўлган эћтиёжни ќондиришнинг минтаќа кўламидаги тавсияларни ишлаб чиќиш сув хўжалига комплексининг асосий вазифасидир. Мантаќа сув ресурслардан комплекс фойдаланиш тармоќларидан ћар бирида сувни асосли тарзда таќсимлаш маќсадида тузилган сувдан оќилона фойдаланишнинг ягона тармоќлараро схемаси бўйича амалга оширилади. Деярли, барча йирик ћавзаларда сув хўжалигини ривожлантириш ћолатини ва истиќболларини ћарактерловчи сув хўжалиги схемалари мавжуддир.
Орол денгизи сув ћавзаси чучук сувларнинг катта заћираларига эга бўлиб, сув ресурслари умумий минтаќалари бўйича дунёда олдинги ўринларда туради. Сув ресурсларининг асосий ќисми дарёлар сувига тўѓри келади. Дарёлар сувининг ўртача кўп йиллик катталиги йилига 126 млрд м3ни ташкил этадики, бу киши бошига йилига 17 минг м3 сув тўѓри келади. Сувларнинг кўпгина ресурслари йирик тоѓ музликлари ва ер ости ћавзаларидадир. Чучук ва кам минераллашган ер ости сувларининг ишлатиладиган ресурслари 65 км3 дир.
Лекин сув ресурслари Орол денгизи ћудудида жуда нотекис таќсимланган. Уларнинг 80% га яќини ћозирча кам ўзлаштирилган ва ќишлоќ хўжалиги табиий ёѓинлар ћисобига ривожлана оладиган тоѓли шарќий районларга тўѓри келади. Айни ваќтда аћоли саноат ва ќишлоќ хўжалик ишлаб чиќаришнинг 80% жойлашган ѓарбий ва жанубий районларги сув ресурсларининг 12% и тўѓри келади.
Саноатнинг ривожланиши, ќишлоќ хўжалигини интенсивлаш даражасининг юксалиши, аћоли сонининг ўсиши билан чучук сув истеъмоли йил сайин ошиб бормоќда. 1950 йилда умумий сув олиш мамлакат бўйича 40 км3 ни ташкил этган бўлса, 1960 йилда 50 км3 ни. 1970 йилда 55 км3 ни, 1980 йилда 57 км3 ни, 1985 йилда 60 км3 ни, ва 2002 йилда эса 56 км3 ни ташкил этди. Сув истеъмоли жадал суръатларда кўпайиб бормоќда, 50 йил ичида у 1,5 марта ўсди. Яќин келажакда сувга бўлган эћтиёж янада ошади.
Вилоятлар бўйича аћоли жон бошига ва ќишлоќ хўжалик ерлари бирлигига ћисоблаганда сув ресурслари билан таъминланганлиги ќуйида (1.2-жадвал) келтирилган.

Download 0,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   83




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish