Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент ирригация ва мелиорация

микроорганизмларни текшириш:
1 – она чўчқалар эмизикли 
болалари билан сақланаѐтган чўчқа хонасидан олиб келинган гўнгли 
қаттиқ агарли мухит муҳити; 2,3 – олти ойлик чўчқа болалари 
сақланаѐтган чўчқа хоналаридан олиб келинган чўчқа гўнгли қаттиқ 
агарли мухит муҳити. 

---

35 
Термостатда таҳлиллар учун сақлаб турилган биринчи идиш-
даги (0,5 л. ҳажмдаги) муҳитда ўзгариш сезилмагандан сўнг унинг 
таркибини бошқа турдаги моддалар (яъни гўнг таркибида микро-
организмларнинг қандай тури) борлигини аниқлашга киришилди ва 
текширувлар натижасида она чўчқалар эмизикли болалари билан 
сақланаѐтган чўчқахонасидан олиб келинган гўнг таркибида жуда кўп 
миқдорда антибиотиклар борлиги аниқланди. 
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, биогаз олиш учун ишлатилаѐтган 
хом ашѐ (органик чиқиндилар) таркибида антибиотиклар бўлиши 
метан гази олиш имконини чегаралаши мумкин экан.
Тажрибаларнинг қайтарилиш сони кўплигини (12 марта) инобатга 
оладиган бўлсак, биомассанинг анаэроб қайта ишлашга қўйиладиган 
талаблар таклиф этилаѐтганга кўра ҳар қандай органик чиқиндиларни 
қайта ишлаш қурилмалари органик чиқиндиларнинг физика-кимѐвий 
ва бактериологик кўрсаткичларидан келиб чиқиб танланиши шарт. 
Акс ҳолда биореакторлардаги бир хил технологик шарт-шароитда 
ҳам турлича кўрсаткичларни кўриш мумкин. Бундай ҳолларда 
биореакторлардаги метаноген бактериялар анаэроб жараѐнида бир 
текисда ишга туширилмай биореакторларнинг фойдали иш ҳажмидан 
олинадиган биогаз (биошлам) микдори бир хил бўлмайди. Биореак-
торларнинг ишга тушириш давридаги метаноген бактериалларни 
ривожлантириш (етилтириш) оптимал сақланмаса бундай биореак-
торларда биогаз чиқиши тобора камайиб, умуман, жараѐн тўхтаб 
қолишигача боради.
Биореакторларнинг ишлаб чиқариш намуналарида солинадиган 
органик чиқиндининг КЮД таркиби антибиотикларга қарши ишлов 
бериш орқали биореакторларга солиш ва уларнинг анаэроб жараѐнга 
адаптациялаш билангина анаэроб жараѐндан биогаз чиқишини 
узлуксиз таъминлаш мумкин.
Демак, чиқиндилардан тўғридан-тўғри биогаз олиш имкони бор,
лекин уларни биреакторга солишдан олдин доимо метан бактерия-
ларни фаол ривожлантириш шарт-шароитлари ҳисобга олиниши 
лозим. Дунѐ амалиѐтида биогаз қурилмаларини маҳаллийлаштириш 
масалалари кўрилиши уларни ишлатиш жойларининг иқлим 
шароитини ва шундай қурилмалар параметрлари жойнинг технологик 
шарт-шароитини ҳисобга олувчи қурилмалар ҳамда технологияларни 
ишлатиш талабини қўяди. Бир муҳитда мўътадил ишлатиб турилган 
биогаз олиш қурилмаси иккинчи иқлим шароитига ўтказиб ишла-

---

36 
тилса, кўпчилиги талаб этилаѐтган иш унумдорлигини бермайди ѐки 
тўхтаб қолмоқда (бундай қурилмаларни “муваффақиятсиз ишга 
тушириш” дейиш билан чегараланилмоқда). 
В.С.Дубровский ўз тажрибаларида молхона чиқиндиларни мол-
лар ва молхоналарни дизенфекцияланган ҳолатдаги органик 
чиқиндиларини биогаз ажралишига таъсирини ўрганади. Таҳлиллар 
натижасида “Селмид-6” дизенфекцияловчи дори таркиби биогаз 
қурилмаларидаги микробиологик жараѐнга ѐмон таъсир қилганлиги 
ҳақида маълумотлар олади ва дизенфекцияловчи модда ва уни 
таҳлилини графиклар шаклида келтиради (1.14-расм).