Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент ирригация ва мелиорация

1.10- расм. Чўчқахонадан чиқаѐтган чўчқа гўнгини йиғиш жойи 
 
Тажриба намуналари (намлилик даражаси 92...96% бўлган чўчқа 
гўнги) 20 л. ли полиэтилен идишларга (1.11-расм) анаэроб талаб 
даражасида стерилланган, ювилиб, қуритилган ҳолда тайѐрланган 
ҳолда солиниб қўшимча равишда елим халтага ўраб олиб келинди.

---

30 
Тажриба намуналари табиий шароитдаги ҳароратда (20
0
С) олиб 
келиниб цилиндр шаклидаги газсимон маҳсулотларни изчил сўриб 
олиш ва илгарланма - қайтарилма ҳаракат билан биомассани
аралаштирадиган атмосфера босимидан паст босимда термофил 
иссиқлик ҳароратида ишловчи кўп режимли биореакторга солинди 
[26]. Биомасса биореакторга солинаѐтган вақтида чўчқа гўнги 
таркибидаги қаттиқ механик жисм ва ноорганик чиқиндилардан 
тозаланди, намлик маълум усубларда ўлчаниб, ѐзиб борилди ва рН 
миқдори (6...6,5), ҳар бир полиэтилен идишники алоҳида ўлчаниб 
сўнгра кўп режимли биореакторга солинди. 
Биореактор 1 (1.7 - расм) даги 54
0
(±2) С ҳарорат автоматик 
равишда 
доимий 
тутиб 
турилди. 
Биореакторга 
солинган 
биомассанинг газ ажралиши бошланиши билан, яъни биореакторга 
биомасса тушган соатдан бошлаб “сассиқ газлар” чиқа бошлади. 
Тажрибаларнинг 3 суткасида биореактордан чиқаѐтган “сассиқ 
газлар” бироз камайди (биореакторда реакция тугагани каби) ва 4-
суткадан яна газлар пайдо бўла бошлади. Газлар ѐндириб кўрилганда 
оловни ўчириб қўяверди ва 5 суткада оғир газлар пайдо бўлди, аммо 
ѐнган эмас. 
1.11-расм. Тажрибалар учун олиб келинаѐтган чўчқа гўнгини 
солинган 20 л полиэтилиен идишлар 

---

31 
Кўп функцияли биореактордан олинган биогаз ва органик ўғит 
таркибини аниқлаш мақсадида Коrеa testing research институтига 
берилди натижалари 1.2-жадвалда келтирилган (илова 1). Олтинчи 
суткадан бошлаб биореактордан чиқаѐтган газ ѐна бошлади ва унинг 
ѐниши вақт ўтиши билан равшанлашиб борди.
Атмосфера босимидан паст сийракланган ҳолатда термофил 
иссиқлик ҳароратида ишловчи кўп режимли биореактор (1.7-расм)
билан параллел равишда чўчқа гўнги таркибини ўрганиш мақсадида 
тажрибалар ўтказилди. 
Биореакторда қандай жараѐн кечаѐтганлигини, уни турли 
қўшимчалар қўшиб тезлаштириш, қўйилган камчиликларни бартараф 
этиш мақсадида дунѐ амалиѐтида қўлланилган услублар асосида 
биореакторга дастлабки хом ашѐни юклаш олдидан бир неча турдаги 
моддалар қўшилди.