Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети шералиев Абдусаид Шералиевич

Гвоздикани бактериал сўлиш касаллиги
Бу касаллик Европада (Буюк Британия, Дания, Италия, Нидерландия, Югославия, Венгрия, Франция, Швеция), Осиёда (Япония), Шимолий ва Марказий Америкада (АҚШ) Жанубий Америка (Аргентина), давлатларида тарқалган бўлиб, Республикамиз учун карантин объекти бўлиб ҳисобланади.
Касалликни Pseudomonas caryophylli Starr and Burkholder бактерияси келтириб чиқаради.
Бу касаллик гваздиканинг барча ер усти аъзоларини касаллантиради ва унинг белгилари икки шаклда намоён бўлади. Биринчи шакли ёш барглар буралиб, қўнғир яшил рангга киради, сўлийди, илдизи чирийди ва ўсимлик тупроқдан осон суғрилиб чиқади (15- расм).



15- расм. Гвоздикани бактериал сўлиш касаллиги- Pseudomonas caryophylli Starr and Burkholder

Иккинчи шаклида касаллик белгилари секин ривожланиб, ўсимлик ўсишдан орқада қолади. Кейинчалик поянинг пастки бўғинларида 1- 5 см узунликдаги чуқур кўндаланг доғлар пайдо бўлиб, юқори бўғинларда ҳосил бўлган доғлар баргларнинг сўлиши билан намоён бўлади. Ўсимлик поясини кўндаланг кесилганда сув найларининг қорайиши ва илдизининг чириб кетганлиги кўринади.

Гвоздикада вилт касаллигини келтириб чиқарувчи бактериялар ҳаракатчан таёқалар шаклидаги, бир томонида хивчин ҳосил қилувчи, аэроб ҳаёт кечирувчи, ўлчами 0,35- 0,95х1,05- 3,18 мкм ни ташкил қилади.
Бактериянинг ривожланиши учун оптимал ҳарорат 30- 35 ^О C, максимал 45 ^ОC, минимал 5 ^ОC ни ташкил қилади.
Касаллик қўзғатувчиси гвоздиканинг туркия ва голландия навларини кучли касаллантиради. Инфекция қаламчалар, тупроқ, қум, меҳнат қуроллари ва иссиқхоналарнинг ромларида сақланади. Инфекция касалланган ўсимлик поясидан сув, ҳашаротлар, одам воситасида тарқалади.
Соғлом ўсимликка устицалар, гидатоидлар, механик яралар воситасида кириб келади. Ўсимликнинг чиқиш оқимлари орқали поя бўйлаб бутун ўсимликка тарқалади.
Касалликка қарши карантин тадбирларига келтирилган кўчатларни бир йил давомида карантин питомникларида мунтаззам фитосанитар назоратдан ўтказиб туриш керак. Питомникларда ўсимлик ғунча ҳосил қилган даврдан бошлаб назорат қилиш керак. Касалланган ўсимлик намуналарини йўқ қилиб ташлаш ва тупроқ, қиринди, ромларни 40 % формалин эритмаси билан ишлов бериш керак (1 м² жойга 10 л сувда 250 см³ формалин фойдаланилади ).